Кога Тито нареди сите работници да одат на море- Луѓето не знаеја што ги чека: Не е така како што изгледало

Во средината на летото 1946 година, на митинг во Сплит, Јосип Броз Тито тогашен претседател на Сојузна народна Република Југославија, министер за национална одбрана и Маршал на Југославија, ги оценуваше повоените успеси во решавањето на ситуацијата и неговите идеи за улогата на јадранскиот брег

"Видов дека се направени напори во Далмација во однос на хигиената и здравјето и морам да кажам дека направеното е добро и е доста направено. Но, сето ова е сè уште мало, според она што треба да се направи. Прекрасниот брег на нашата Далмација може да обезбеди можности за зајакнување на здравјето на работните маси на сите народи на Сојузна народна Република Југославија. Од прекрасниот далматински брег треба да создадеме опоравувачки домови и санаториуми, така што секој што работи и придонесува за заедницата може да дојде да го подобри своето здравје“, еќе Тито, а пишува Express.hr

Имено, веднаш по Втората светска војна, Југославија, во јули 1946 година, го донесе Указот за платен годишен одмор и започна да го развива системот на социјален туризам. Една година подоцна, федералната влада издаде и наредба за бенефиции за членовите на синдикатот на годишен одмор - познатиот како „К-15“ и „годишниот одмор“. Во социјализмот, тоа беа токму привилегиите на секој вработен - да добиваат специјални попусти за патувања и сместување на море, и исто така да добиваат џепарлак од работодавачот за летни одмори.

Токму оваа Уредба за платен годишен одмор беше основа за почетокот на масовниот туризам на хрватскиот брег. А, развојот на туризмот во Хрватска по Втората светска војна е тема на научната работа на историчарите Игор Дуда и Игор Станиќ. Научниот труд од 2011 година - „Зад вратите на работничките одморалишта: Официјални записи за непослушните и гладните 1947-1950“ - сведочи за тоа како во поранешна Југославија работниците морале да се присилуваат да се одморат и да заминат на годишен одмор. Малкумина Југословени знаеја што значи летото.

Оваа наредба, како што може да се види од говорот на Тито, произлезе од највисокиот команден пункт. Игор Дуда, историчар и вонреден професор на Универзитетот Јурај Добрила во Пула, на Катедрата за модерна и современа историја, страсно го проучува развојот на работното време претворањето на работниците во туристи во поранешна Југославија. Бидејќи е научник, тој презентира податоци врз основа на истражени и проверени факти од многу веродостојни извори, па затоа не може да се обвинува дека е сентиментален и носталгичен или дека е премногу строг критичар. Тој е едноставно објективен и во таа објективност има многу што нема да им се допадне на оние што велат дека социјализмот и Југославија беа оаза за малиот човек и работник.

Но, во тоа време, малкумина од нив знаеја што значи летување и како да се одморат. Во тоа време, работниците сè уште беа цврсто приврзани за семејствата на село, па тие секој слободен момент го минуваа таму обработувајќи ја земјата. Оние кои беа во можност да заминат на одмор, не знаеја што ги чека таму, а за многумина тоа требаше да биде првото големо патување и затоа немаа храброст да се впуштат во ваква авантура. Затоа, државата презеде обврска да ги принуди работниците - со сила или наклонетост - да трошат пари и да бидат на одмор.

Денес, тоа е целосно незамисливо, но еве како беше пред 70 години. Благодарение на научната работа на Игор Дуда и Игор Станиќ, кои пребаруваа во архивите, добивме врвен педантен увид во тоа како изгледал првиот работнички туризам на хрватскиот брег.

Имено, во доцните 40-ти и раните 50-ти од минатиот век, синдикатите и одморалиштата се бореа да ги мотивираат работниците да патуваат. Дури и ако успееја да ги натераат да заминат на годишен одмор, работниците немаа идеја како да се однесуваат во одморалиштата и тие честопати правеа проблеми. Но, исто така, во државниот архив на Хрватска, записите сведочат дека во одморалиштата честопати била проблем неспособноста на персоналот и злоупотребата на управителот, но и лошата опрема и храна. Сето ова понекогаш завршуваше со предвремено враќање дома. Како и сè друго, опремата на одморалиштето беше пропишана според идеални стандарди, но реалноста честопати беше сосема поинаква. Според предлогот, површината на еднокреветните простории треба да биде 8-10, а двокреветните соби околу 14 квадратни метри. Големината на собите беше дури предмет на совет на Тито до туристичките работници кон крајот на 1960-тите, како што пишува Дуда во своето дело „Од работници до туристи“. Така, Тито вели: „На крајот на краиштата, спиењето не е добро ниту ако таванот е низок, ако просторијата е мала и дали можеби има некои други непријатности во врска со тоа“.

Извор: Stil kurir