Овде има нешто: Се сметаше за суеверие, но во 2009 година дури и НАСА докажа дека е вистина

Народните верувања се длабоко вкоренети и кога немаат научна потврда, но во последните децении добиваат и разјаснување. Она што се сметаше за суеверие, научниците, психолозите, лекарите го нарекуваат со различни имиња...

Секогаш кога Златарско језеро однело животи, а се верува дека било фатално за повеќе од 40 капачи или загинати во сообраќајни несреќи, приказната за проклетството на гробовите можела да се слуша одново и одново. Со децении ја пренесуваат мештаните на Кокин Брод и околните места. Сметаат дека ќе има онолку удавени лица колку што ќе останат непоместени гробови во него по изградбата на хидроцентралата „Кокин Брод“.

Истото го тврдат и жителите на населените места покрај Ибарската магистрала, на делницата од Степоевац до Ќели, но и околу Мајдан кај Горњи Милановац, каде загинаа стотици луѓе. Жителите од тие региони сметаат дека виновни не се само шоферите, туку и „проклетството на старите гробови што ги прегази патот“.

Овие „објаснувања“ науката ги отфрла со одвратност, но популарното верување се чини дека е посилно. Формулирано во три збора: „Има нешто таму“, живее и се пренесува од генерација на генерација.

- Популарното толкување на честите несреќи на самите места на потонати и „изорани“ гробови не е случајно - вели Драгомир Антониќ, етнолог од Белград.
- Кога се погребува човек се вели: „Почивај во мир“. Мнозинството од нашиот народ верува дека на овој начин се вознемируваат оние на кои им е ветено мир. И, ако навистина треба да се преместат гробовите, постојат обреди за она што луѓето сакаат да го почитуваат. Онаму каде што сè се правело „по директива“ без време за вакви ритуали, немирот останал во душите на сведоците, кои им го пренеле на своите потомци. Оттука и длабоко вкоренетите приказни за проклетството на гробовите.

- Ова се примери на вкоренети народни верувања кои науката (се уште) не може да ги објасни. Но, нагласува тој, има и такви кои произлегоа од вековното народно искуство, кое модерната наука успеа само да го објасни во последните децении.
- Воздухот и водата стануваат постудени, листовите почнуваат да пожолтуваат и сè во природата што процвета полека вене. Оттогаш не се препорачува пливање во реки и езера, бидејќи „камен во вода и лист во планина се преобразуваат“. Долго време дури се сметаше за суеверие, но во 2009 година НАСА докажа дека е вистина! По неколку децении вселенски истражувања и анализи на сателитски извештаи, експертите на НАСА заклучија дека во овој период од годината водите го менуваат својот состав и преминуваат од базичен во кисел.

Тој исто така нагласува дека народното верување не ги наведува причините поради кои предупредува дека нешто не треба да се прави, но тоа не е доволно добра причина да се отфрлат таквите верувања.

- Верувањето дека не е добро да се заспие во сенката на орев е старо вековно - потсетува Антониќ. - Медицината дури во 20 век докажа дека дрвото, лисјата и плодовите на оревот се богати со јод и дека долготрајниот или повеќегодишен престој во негова близина предизвикува пореметување на тироидната жлезда. Народното верување е и дека има луѓе кои имаат „зли очи“ и дека можат да ги маѓепсаат другите, особено бебињата, невестите и трудниците. А, во последните децении, медицинските списанија се полни со написи за оние кои шират „негативна енергија“ и чие присуство и изглед предизвикуваат тензии кај група луѓе или поединец. Научниците, односно психолозите и лекарите, денес ги нарекуваат овие појави со различни имиња, но кога ја опишуваат состојбата, таа целосно се совпаѓа со популарното верување.

Тој објаснува дека отсекогаш постоеле надарени и љубопитни поединци кои набљудувале и успевале да најдат некаква врска помеѓу природните појави и настаните во секојдневниот живот. Врз основа на тоа, вели, донеле заклучоци, главно точни и им ги соопштувале на другите. Се шири и пренесува знаењето.

– Науката практично ја потврдила четвртата Божја заповед: „Работете шест дена и завршете ја целата своја работа, а седмиот ден е ден за одмор, кој е посветен на Господ Бог“ – продолжува Антониќ.

- Дали ќе му го посветите на Бога, денес е прашање на лична определба. Сепак, науката, особено медицинската наука, одамна ја потврди оваа востановена народна практика. Одморот го намалува стресот и го отстранува заморот.  За одмор, значи - третина од годината. Верувам дека науката би го ставила под благотворно влијание на организмот.

ЅВОНА НА ПОТОНАТАТА ЦРКВА

- По обилните врнежи и наглото топење на снегот во пролетта 1963 година, стрмните падини на Стара Планина се лизнаа, се урнаа и ја блокираа реката Височица. Езерото брзо се полни и ги принуди жителите на Завој веднаш да се евакуираат. Останаа непоместените гробови, како и црквата. Затоа има локални жители кои тврдат дека се слушаат нејзините ѕвона штом малку подлабоко се нурне - вели Антониќ и потсетува дека во областа Нововаро се уште има такви кои се сеќаваат на речиси надреалната и морничава глетка на дрвена црква со крст на врвот, пловејќи во Златарското езеро.
- Кога „заплови“ до браната, верниците го симнаа крстот и го однесоа во селото Вилове, каде подоцна беше изградена нова црква. За потсетување на таа црква и непоместените гробови, во 2005 година Милешевската епархија подигна голем метален крст на остров во езерото.