Моќта на денарот: Ова е причината за сите светски кризи

Името „денар“ потекнува од староримската монетарна единица „denarius“ што означува сребрена монета која ја користеле во Римското царство и претставува израз на историскиот континуитет на употребата на парите на територијата на Македонија од римската антика до средновековниот периоди. 

Предлогот за името бил даден од страна на академик Петар Илиевски. На 27 април 1992 година започнала замената на книжните југословенски динари со вредносни бонови во однос 1:1, при што замената траела три дена. На 4 септември 1996. во Народната банка на Република Македонија се промовирани новите македонски пари, со нов дизајн, кои беа пуштени во оптек на 8 септември 1996 година.

Монетарната криза спомната од Цицерон во еден од неговите есеи беше предмет на многу дебати меѓу научниците, но археолозите успеаја да докажат поврзаност помеѓу редовите на Цицерон, монетарната криза и социјалната војна.

Римскиот државник и филозоф Цицерон пишувал за монети со променлива вредност во својот есеј од 44 п.н.е. Со векови подоцна, ова кратко спомнување предизвика долготрајна историска дебата, на која одговорија самите монети.

Археологот Кевин Бучер од Универзитетот во Ворвик вели дека историчарите долго дебатирале што сакал да каже Цицерон во својот есеј кога спомнал дека вредноста на парите е променлива и дека не знаеле колку вреди во следниот момент. Сепак, тој верува дека сега ја решиле оваа мистерија.

Римската држава била на работ на банкрот во 91 п.н.е. Делумно поради социјалната војна што се водела против нивните италијански сојузници, кои сакале право на глас на римските избори. До 89 п.н.е., Рим бил заробен во должничка криза, а пасусот на Цицерон сугерирал дека луѓето ја губат довербата во валутата.

 „Цицерон раскажа како римските трибини пристапиле за да ја решат кризата, пред Грацидијан да ја преземе единствената заслуга за колективниот напор“, објасни Бучер.

- Една теорија е дека Грацидијан ја фиксирал патеката помеѓу сребрениот денар и бронзениот ас (чија тежина е намалена). Втората е дека тој смислил метод за откривање фалсификувани пари и на тој начин ја вратил вербата во монетите.

- За жал, изборот на зборови на Цицерон е премногу нејасен за историчарите да можат да утврдат што точно се случило. Целта на неговото пишување за тоа не беше да се расветли монетарната криза, тој само ја искористи ситуацијата за да го илустрира случајот на еден римски судија кој лошо се однесувал земајќи ја заслугата за работата на другите.

Како дел од тековниот проект, Бучер и неговите колеги го анализираа составот на монетите исковани во текот на овие години. Тие користеле минимално инвазивни техники за земање примероци за да спречат оштетување на скапоцените сребрени мошти, со глави на богови и римски водачи. Тие првпат биле воведени како валута во 211 п.н.е.

Истражувачите откриле дека пред 90-тата година п.н.е., денарот бил составен од чисто сребро, но тој квалитет паднал за 10 проценти само пет години подоцна.

- Парите прво паднаа под 95 отсто, а потоа повторно паднаа на 90 отсто. Со некои монети и до 86 отсто, што укажува на сериозна криза - заклучува археологот од Универзитетот во Ливерпул Метју Понтинг.

Девалвацијата на валутата се совпаѓа со други докази за финансиски тешкотии, вклучително и дека државата презела необична мерка да продаде јавно земјиште за да купи жито во 89 п.н.е.

Огромен пораст на производството на монети се случило и во 90-тите п.н.е. Во прилог на тоа говори и 2.372 калапи за изработка на монети, што е драстичен пад во однос на 677 од претходната година и 841 пред две години. Сето ова веројатно било предизвикано од Рим кој ја финансирал социјалната војна.

Во подоцнежните години, римскиот денар исто така ослабе за време на граѓанската војна помеѓу Помпеј и Јулиј Цезар. Кога Рим се свртел кон понатамошни освојувања и оданочување на граѓаните за да ја обезбеди својата финансиска стабилност. Но оваа криза не можеше да се спореди со онаа од 87 п.н.е.

- Ова би можело да биде значењето на зборовите на Цицерон: дека вредноста на монетите била „фрлена“ затоа што никој не можел да биде сигурен дали парите што ги имале се чисти или не - вели Бучер.

Научниците заклучиле дека во времето на објавувањето на Грацидијановиот указ, стандардот на финост на монетите нагло се зголемил, а денарите се вратиле на претходната вредност.

(Национална географија)