Проект вреден 20 милијарди евра: Дали рудникот Алшар може да биде дел? Се гради најсложената централа во историјата на цивилизацијата

На југот на Франција започна составувањето на најсложената фабрика во историјата на нашата цивилизација - ИТЕР, кое ќе трае во следните пет години.

Станува збор за научен проект вреден 20 милијарди евра чија цел е да се реплицираат процесите што се случуваат внатре во Сонцето, односно станува збор за проект кој со помош на нуклеарна фузија има за цел да овозможи создавање на енергија, која би можела да се произведува комерцијално во иднина, барем така се надеваат научниците.

Тоа е неограничен извор на чиста енергија, за кој нашата цивилизација не најде начин да ја искористи во последните 60 години поради големите технички предизвици што ги бара таквиот потфат, пишува „Јутарњи лист“.

Како што напиша новинарката Тања Рудеш пред пет години, при реакцијата на фузија, што е процес на спојување на јадрата на светлосните атомски елементи, се ослободува голема количина на енергија. На пример, спојувањето на само пет грама материјал произведува енергија колку што согорува 60 тони висококвалитетен јаглен.

„Фузијата е безбеден извор на енергија од неограничен обем“, рече портпаролот на ИТЕР,  Роберт Арно, за хрватската новинарка во тоа време. За разлика од фисијата, односно расцепувањето на атомските јадра, што е основа на нуклеарните централи, но и атомските бомби, не постои опасност од неконтролирана реакција при фузија. Со други зборови, сценарио како во Чернобил не е можно.

„Со енергијата добиена со фузија, нема радиоактивен отпад што преживува долго време и нема емисии на јаглерод диоксид“, нагласи Арно.

Сон стар 60 години

Реакцијата на фузија е навидум едноставна: на пример, водородните изотопи деутериум и тритиум се комбинираат за да формираат хелиум и неутрони. За да се случи тоа, горивото мора да биде во плазма состојба, т.е. мора да се загрее на повеќе од 150 милиони Целзиусови степени.

За да се спојат јадрата, плазмата со доволна густина мора да се чува доволно долго без контакт со ѕидовите на садот во кој се наоѓа. Ова се постигнува со силни магнетни полиња во т.н. магнетни шишиња дизајнирани од руските физичари Андреј Сахаров и Игор Там врз основа на идејата за Олег Лаврентиев.

Андреј Сахаров, творецот на руската термонуклеарна бомба, но и добитник на Нобеловата награда за мир во 1975 година, предвиде кон крајот на 50-тите години на минатиот век дека реакторот за фузија, базиран на неговиот дизајн, ќе произведе енергија за само 10 или 15 години. Други физичари предвидоа слично, но тоа не се оствари.

За да се состави гигантскиот реактор од 23.000 тони во центарот на овој проект, ќе бидат инсталирани милиони различни компоненти, вклучувајќи повеќе од 3.000 тони суперспроводливи магнети и над 200 километри суперспроводливи кабли, сите ќе бидат сместени во крајно ниски температури од -269 степени Целзиусови. Накратко, ова е најсложениот „градежен“ потфат на денешницата.

Чудо за планетата

Почетокот на фазата го означија и францускиот претседател Емануел Макрон и јапонскиот премиер Шинзо Абе, чија земја учествува во овој проект заедно со Европската унија, САД, Велика Британија, Кина, Индија, Јужна Кореја и Русија .

„Верувам дека ваквите новини ќе бидат клучни во борбата против климатските промени и во градењето на општество во кое нема прекумерни емисии на јаглерод диоксид“, рече Абе.

Ако овозможиме употреба на чиста енергија, тоа ќе биде чудо за нашата планета, но мора да бидете свесни дека составувањето на овој погон ќе биде исклучително сложен процес за време на кој мора да бидеме прецизни како швајцарски часовник, изјави директорот на проектот ИТЕР, Бернард Бигот.

Кога ИТЕР ќе заврши во 2025 година, ќе започнат првите експерименти, а до 2035 година треба да заврши изградбата на демонстрациониот реактор ДЕМО, со капацитет од три гигавати, што ќе произведува електрична енергија. Крајната цел е да се започне производство на комерцијална енергија до 2050 година преку фузија.

За него е пишувано многу. И во сите статии, но и во написите на најрелевантните списанија и научни трудови, овој рудник е запишан како единствено наоѓалиште во светот на лорандит и талиумот според чистотата и по најголемо количество. 

Се смета дека Лорандитот има потенцијал да ја разоткрие т.н. „неутронска сложувалка“. Со тоа што служи како геохемиски детектор за невроните, лорандитот може да ја потврди или побие теоријата на стандарден сончев систем, велат физичарите. 

Ако може да се разбере моќта на сонцето, велат научниците, тогаш тоа би можело да биде хипотетичко. Може да се создаде „мало сонце“. Објектите за производство на енергија се слични на нуклеарните централи, не само радиоактивни. Тие ќе произведат чиста енергија.

Пред неколку години, проектот Лорекс беше инициран од научници од цела поранешна Југославија, во соработка со меѓународни лаборатории. Клучот на неутронот е клучот за вратата на Алшар, рекоа тие.

Пред неколку години исто така, рудникот беше регистриран како споменик на природата и е дел од Емералд мрежата на "области од посебен интерес за конзервација", создадени од Советот на Европа. 

Инаку, за потестување, Алшар е антички рудник лоциран на планината Кожув. Османлиите кои владееле со полуостровот до почетокот на 20 век го нарекоа Мајдан кој исто така го носи името на најблиското село лоцирано во близина на Кавадарци. Според некои, рудникот постои повеќе од 5.000 години.

Според  експертите, многу светски научници се заинтересирани за истражување на Алшар. Лорандит од рудникот може хемиски и физички да го регистрира т.н. Неутронски флукс што доаѓа од Сонцето. И тие велат дека тоа е единствената позната материја што ја има оваа моќ. Ако може да се испита неутрон, науката би можела да ги разбере процесите што се случуваат на сонцето. Некои велат дека со страв можат да доведат до разбирање на минатото и иднината на нашата галаксија.

Дали и Алшар ќе биде дел од научен проект вреден 20 милијарди евра? 

Можеби е крајно време да се отвори темата за Алшар затоа што многу малку и е познат на јавноста. Дали навистина крие богатство, дали има потенцијал за нешто големо, дали може да биде од придонес за човештвото???