Поради Тито го остави вереникот и семејството: Кога почина имаше само 25 години
Напишани се многу страници за љубовта на Јосип Броз и неговата воена
секретарка Даворјанка Пауновиќ. Ова е само потсетување дека времето на војната
беше обележано не само со офанзива, туку и со љубовна приказна како за
на филм.
„Ако малку ја крене главата, Зденка може да ги види столбовите на Белата куќа. Оној што го избра ова место за да ја закопа овде, долго време не доаѓа. Лежи сама на тревен рид до кој може да се стигне преку лизгави чекори покриени со мов, и да не беше стариот, едвај читлив надгробен споменик, посетителот би помислил дека е свеж гроб. Сив мермер и бел чакал ја покриваат девојката која имала 25 години кога починала, воената секретарка на Јосип Броз и неговата најголема љубов. Тука почива тен на слонова коска, темни очи во облик на бадем и црна брановидна коса, таа го следела маршалот низ сите офанзиви и го заробила неговото срце.
Осамениот гроб пристојно се одржува откако престолонаследникот Александар Втори Караѓорѓевиќ се врати во Србија.
„Не е ниту во природата, ниту во традицијата на српскиот народ да се бори со мртвите. Госпоѓицата Даворјанка Пауновиќ беше погребана во непосредна близина на Белата палата во 1946 година и ќе остане таму, доколку некој од нејзините роднини не побара нејзини посмртни останки да се преселат. Драго ми е што го штитиме овој гроб. Законот за простување ни го даде нашиот Творец. Нека Зденка почива во мир", рече тој.
Една од „црвените девојки“
Родена е во Кучево, случајно, бидејќи нејзиниот татко бил учител. Детството и средношколските денови ги помина во Пожаревац. Таа порасна како единица, бидејќи нејзината постара сестра Бранка почина од туберкулоза во 1934 година. Мал град, сите се познаваа, a во оваа средина на Мир-Џем, порасна девојка со цвеќиња, идна студентка по германски и француски јазик, комунистички коспиратор, модерна и партизирана, девојка со две имиња, огнена гранка на источна Србија, родена за краток живот и долго сеќавање. Од постелнината со скроб, таа заспа да спие на земја во шумата и планините, а родителската љубов ја замени со прегратките на педесетгодишник.
Што си шепотеа еден на друг во страсните ноќи? Дали знаеше како порасна, дали зборуваа за револуција, војна, иднина или банални работи? Дали ѝ кажа за себе, ѝ кажа некоја тајна што ја чуваше до нејзината смрт? Дали некогаш и рекол: „Те сакам“? Можеби тоа звучеше буржоаски? Дали ѝ кажа за поранешните сопруги и бројните љубовнички, а таа сонуваше да ги засени сите, да не постојат во неговите спомени?
Даворјанка стана Скојевка уште во средно училиште, кога Пожаревачката област имаше само 63 членови на партијата. Таа беше „заразена“ од нејзините братучетки од нејзиниот вујко Милетиќ, Вера, Бранка и Олга, со кои играше и се дружеше по смртта на нејзината сестра. Во Пожаревац, тие беа наречени „црвени девојки“. Благодарение на нивниот активизам, девојките од околните села почнаа масовно да се приклучуваат на комунистичкото движење.
Фатална средба со Броз
Во првата година од студиите, таа се сретна со младиот студент по медицина и студентски водач, Јово Капичиќ, познат комунист, кој се вљуби во неа. Живееја заедно година и пол. Партијата ја одобри „поврзаноста“ и Даворјанка наскоро доби партиска книшка. Таа се покажа како одлична и стана офицер за врска помеѓу Белград и Загреб, каде што се сретна со Тито во хотелот Еспланада непосредно пред војната. Зборуваше германски, француски и чешки, се облекуваше скапо и женствено. Партијата не заштеди пари за такви цели. Броз не можеше да одолее. Но, како што напиша новинарот Богосав Марјановиќ, стариот искусен илегалец претходно проверил кај Александар Ранковиќ со кого имал работа. Тој оцени дека Даворјанка е илегален имигрант од исклучителен калибар. Беше љубов на прв поглед. Велат дека Јово Капишиќ тешко се опоравил од загубата на саканата девојка.
Под лажно име, придружуван од Даворјанка, тој пристигна во Белград во мај 1941 година како генерален секретар на КПЈ. Тој подготвуваше востание со своите најблиски соработници, а Даворјанка постојано беше покрај него, неговата десна рака.
Отишла да ги посети своите родители. Тие биле зачудени кога виделе дама со сребрена лисица и шешир. Таа не изгледала како „комунистка“. На разделбата, таа им рекла да не се грижат, бидејќи „сериозен господин“ се грижи за неа. Тоа било последен пат кога го видела Пожаревац.
Таа на Тито му била се‘
Броз и го даде името Зденка Хорват, како што ќе се вика до крајот на војната. Тој стана врховен командант, таа негова воена секретарка. Таа за прв пат облече воени панталони и стави шапка со пет краци на главата. Завиткана во голем воен капут, таа маршираше во колона како и другите, работеше за Тито на сите партиски состаноци, му чуваше храна, гладуваше, шеташе, секогаш одеше на поопасната страна, го заштитуваше и спиеше на земја до неговиот кревет. Таа беше поим за воен секретар, подготвена да умре за него. Таа се плашеше само од бомбардирање, но храбро држеше белешки за Сутјеска додека бомби експлодираа околу нив, и таа фотографија ќе остане заштитен знак на партизанските герилци до ден -денес. Имаше безгранична доверба во неа и ја заштити од сите критики.
Придружбата на Тито не ја сакаше Даворјанка. Та го слушаше само Тито, беше арогантна кон другите, без влакна на јазикот, а се случувало да го искара и Тито. Ја нарекоа хистерична и луда затоа што честопати била лута. Таа не разговараше со Ранковиќ. Во мемоарите на Јаре Рибникар, се споменува опасниот сјај во очите на Даворјанка кога ќе се налути. „Го носеше огнот во себе како тежок товар“, ќе напише Јара. Иако ја работеше својата работа беспрекорно, нејзиниот бунтовен темперамент не се вклопуваше во партизанската хиерархија. Она што особено ќе ѝ ја облече душата кога ниту таа ниту Тито веќе не беа живи е нивното прегласно водење љубов кое ги будел ранетите. Не само што ја скокотка фантазијата, туку и сведочи за нејзиното повеќеслојно влијание врз Тито. Таа беше се‘ за него.
Таа се разболе на Вис во 1944 година и отиде во Советскиот Сојуз на лекување на белите дробови. Лекувана, се врати во земјата и по ослободувањето се пресели со Тито, прво во Ужице, а потоа во Бели Двор. Таа продолжи да работи како негов секретар за мир. Таа не се наметна, ниту се преправаше дека е љубовница на резиденцијата. Таа ручаше со слугите, Тито во трпезаријата во дворот. Нејзините татко и мајка ја посетија и ја охрабрија. Нејзиното здравје се влошило во пролетта следната година и го продолжила лекувањето во Голник. Ја сакаше песната „Шушти, шушти багрем бели“ и често пееше. Таа почина во Голник на 1 мај 1946 година. Тито отиде да го земе нејзиното тело и го закопа во судскиот комплекс. Велат дека тој не присуствувал на погребот, ниту пак некогаш ставил цвеќе на нејзиниот гроб. Покрај тоа, гробот беше занемарен до доаѓањето на кралското семејство.
Во Пожаревац, мајката Биса Пауновиќ, стави слика на Даворјанка на споменикот на семејната гробница, со надеж дека еден ден нејзината ќерка ќе почива покрај своите. Секоја година, додека беше жива, таа и нејзиниот сопруг го посетуваа гробот на Даворјанка во Белата палата. Персоналот брзо ќе го средеше, им сервираше кафе и сокови. Тетка Биса почина во 1983 година, кога многу повеќе се дозна за љубовната врска на Даворјанка и Тито. Се вели дека таа еднаш рекла: „Не знам дали ќерка ми беше девојка или жена“.
Нека почива во мир Зденка.
Извор: stil.kurir.rs
Фото: Profimedia/Инстаграм
