„Си беше еднаш“ е ковчеже со најубавите бајки што ќе останат во наследство за следните генерации

„Си беше еднаш“ е голема книга за малите читатели со нова, уедначена раскажувачка адаптација на Оливера Ќорвезироска, соодветна и примерена на новото време и на новите генерации читатели. Таа истакна дека секое дете има право на своја прва средба со бајките со кои пораснале генерации и генерации претходно. Но, и секој писател треба да има можност да работи на вакво капитално дело.

– Изборот и адаптацијата на најпознатите бајки на светот се широка и сложена активност што му ја посакувам на кој било писател, зашто е еден вид волшебна книжевна етида. Од една страна, бајките мораат да бидат такви какви што ги знаеме сите, од друга страна треба да ги пренесеме во нашето време и во нашиот јазик, без да се загуби нивната универзалност и безвременост. Одличните преводи и јазичната редакција на Здравко Ќорвезироски на овие бајки, интегрално објавени во тритомното издание на „Мисла“ (1984) и во едицијата „Андерсен во 10 сликовници“ на „Детска радост“ во деведесеттите години беа одличен почеток за идејата да се обединат најубавите бајки на светот во една книга со 52 приказни, по една за секоја недела во годината, каде што сите еднакво ќе траат, ќе имаат приближна должина, зашто ниедна недела не е поважна од другите во годината. За да биде колку што е можно покомпактна оваа чудесна книга за сите генерации, ја структурирав со симболичен и поетичен влез преку една куса бајка за ковчежето и клучето, навестувајќи дека 52-те бајки се всушност „содржината“ на ковчежето, а „клучето“ е во секого од нас, „клучето“ е читањето. Базичната постапка при адаптацијата беше компресирањето на приказните, доведување на сите бајки до една приближна должина од неколкуминутно читање. Јазикот не е поедноставен, туку примерен на новите генерации со интенција лексиката да биде побогата, децата спонтано и преку контекстот да научат старо-нови зборови што не ги среќаваат во своето модерно секојдневие. Нарацијата секако дека ја следи основната нишка на приказната, но и на тој план имаше многу предизвици, истото да се каже поинаку. „Си беше еднаш“ генерално е книга во која на „како“ му се дава предност пред „што“. Освен неизбежните триесетина бајки што ги знаеме сите и што се вистинско книжевно и културно наследство на светот, во „Си беше еднаш“ има и помалку познати бајки, дури и неколку што првпат се објавуваат на македонски јазик – истакна Ќорвезироска.

Сликовниците се првите изданија преку кои децата се запознаваат со светот на книгите. Најпрвин ги слушаат приказните што им ги читаат возрасните, а потоа, кога ќе се описменат, и самите ја сознаваат магијата на пишаниот збор. Во поттикнување на љубовта кон литературата многу помагаат и илустрациите. Затоа, покрај писателите, важна улога имаат илустраторите. Еден цртеж може да замени илјадници зборови. Може да раскаже цела приказна и да ги поттикне децата да смислат свои наративи.
За илустраторката Наталија Лукомска новото визуелно „раскажувањето“ на класичните приказни бил возбудлив предизвик.

– Кога од издавачката куќа „Арс Ламина“ ми понудија да ги илустрирам најубавите бајки на сите времиња, иако бев среќна, сепак, морам да признам, почувствував трема. Се исплашив – како сега да создадам оригинални илустрации за тоа што веќе е многу добро познато. Факт е дека станува збор за приказни за кои заедницата веќе има некаква замисла и очекувања како треба да изгледаат. Во главата на многумина Снежана, Пепелашка, Заспаната убавица, Убавицата и Ѕверот... личат на цртаните на „Дизни“. Полесно е да се илустрираат не толку познати приказни и нови авторски дела, со нив креативната слобода е поголема. Затоа, најинтересно ми беше да ги „оживеам“ помалку познатите бајки од оваа книга... Илустрациите се многу важен сегмент од книгите за деца. Често, тие ја раскажуваат приказната, за децата кои сè уште не читаат. Ја поттикнуваат имагинацијата и се клучна алатка за толкување значења, за интерпретација и поттик за измислување, мечтаење и создавање нови приказни. Но, што е многу важно, според мене, илустрациите се една од првите допирни точки со уметноста. Оттаму децата учат за естетиката и за смислата на уметноста. Преку непосреден контакт со добра книжевност и квалитетна уметност од мали нозе, стануваат повнимателни и почувствителни луѓе. Исто така, илустрациите се како печат што во нашата меморија остава ликови од приказните од детството – можеби не ги паметиме детално настаните од книгите, но точно знаеме да опишеме како изгледале ликовите од книгите. Се надевам дека, еден ден, децата кои растеле и се запознале со класичните бајки преку „Си беше еднаш“, ќе ги замислуваат на овој начин – рече Лукомска.

Книгата е достапна во сите поголеми книжарници и онлајн преку www.literatura.mk.