Во 70-тите, училиштата во Југославија ги зафати загрижувачки тренд: Го вдишуваа и стануваа зависници

Во соработка со Југопапир ви пренесуваме текст за злото во белградските училишта во 70-тите години.

Мај 1978: Сцената што ќе ја опишеме се случи во белградско кафуле Последна шанса: група од десет млади мажи и жени, очигледно сè уште средношколци, седат на две споени маси. Заврши учебната година, расположението е ведро... Па, сепак, нешто не е во ред. Едноставна жолта пластична кеса, каква што можете да купите во кој било супермаркет, кружи од уста до уста.

Некоја нова игра на младината?- Не! Обична сесија на зависност од дрога, само на нов начин и во необично време. Верувале или не, во чантата што ја влечат младите мажи и девојки, се наоѓа најобичното универзално лепило „Тигар“.

Лепакот е лудост

Ако се обидете да купите еден овие денови, ќе мора добро да се потрудите. Од каде таков недостиг и зошто белграѓани наеднаш лепат до овие пролетни денови? Посетивме неколку специјализирани продавници во центарот на градот и, навистина, „Тигар“ речиси никаде нема. Зошто?

Жика Петровиќ продава лепила и бои веќе дваесет години. Работи во продавницата Хромос во Славија. Веднаш штом му го спомнавме лепилото, тој ги крена рамениците и рече дека „Тигар“ лепило нема. Како знае мајстор Жика дека ни треба токму тоа?

„Како не би знаел, кога само тоа го бараат. Да, најдобар е, но, сепак... И најмногу млади луѓе. Во близина е и Осмата белградска гимназија, па им треба за рачна работа. ... Ама многу го купуваат“, вели тој.

Кога му објаснивме зошто всушност лепилото се купува во толкави количини, не можеше да поверува. Зеде Жика една преостаната туба „Тигар“, ја отвори, ја помириса неколку пати, но не можеше да разбере како хашишот, марихуаната, опиумот, валоронот и другите дроги сега одеднаш им се придружил и лепилото што го продава веќе дваесет години.

Но, да го оставиме мајсторот Жика. Да ги погледнеме оние кои го купуваат тој лепак и го користат за цели кои секако ги нема во упатството. Пријдовме до група ученици од Осмата белградска гимназија. Беше голем одмор. Учениците многу доброволно се согласија за разговор.

„Најмалку 70 проценти од нив го користат“

Но, веќе по првата реченица - мал шок! Според младите од Осмата белградска гимназија, повеќето ученици користат дрога вдишувајќи лепак.

Навистина толку?

„Апсолутно“, тврди М., третоодделенец, и додава: „Подготвен сум да кажам - барем седумдесет проценти, ако не и повеќе. Еве, само во моето одделение, од четириесетмина, дваесет и пет или шест од нив вдишуваат лепак. Некои само го пробале, само да видат што е, некои пак се дрогираат многу често, дури и на часовите.

(Случајно, и писателот на овие редови бил ученик во споменатата гимназија, но со таа разлика што во негово време толку многу не пушеле, а камоли да се дрогираат. А сето тоа не така одамна: пред десет години)

С. има само седумнаесет подини, но веќе богато искуство на зависност од дрога. Досега пробала се, единствено се уште не пробала со игла. Се плаши, вели, да не полуди, како што им се случило на некои нејзини пријатели кои сега се пациенти на Институтот за ментално здравје. Таа ни ја објасни тајната на лепилото „Тигар“.

„Кога немаш вистински лек, тогаш дај што имаш. Тешко се доаѓа до „трева“, а тоа е скапо. „Тигар“ се продава насекаде и не чини многу. Не е исто, но е слично. Всушност. создава слични ефекти. Во моментите добивате чувство на еуфорија... Но, исто како и со вистинската дрога, постои опасност да полудите, да доживеете сосема спротивен ефект: каење, нерасположение, депресија. Се разбира, тоа продолжува, дозите се зголемуваат со текот на времето, така што веќе по два месеци активно вдишување, потребни се најмалку две туби.

Едноставно и опасно

Еден од учениците со кои разговаравме беше лекуван од „Тигар“. Вдишал прекумерно количество лепак и кога излегол од болницата, повеќе не му паднало на памет да си поигрува со животот и здравјето на овој начин.

„Ова, според мене, е најтоксичниот и најлошиот начин на земање дрога. Едно време (и не само јас) доаѓав на предавања пијан. Тоа што го повторував класот таа година покажува дека не може да станува збор за какво било нормално учење. Лепакот сè уште се користи. И тоа најмногу кај прво и второ одделение. Одете во основните училишта и видете што се случува таму“.

Така вели С. А тоа го велат и повеќето студенти со кои разговаравме... Еден од нив ни објаснија и начин на употреба. Онаа што не пишува на тубата:

„Лепакот е набиен во празна кутија со ималин и се става на дното на пластична кеса. Потоа ја ставате главата низ отворот на кесата, внимавајќи да нема воздушни дупки и - длабоко вдишете. Тоа е тоа“.

И како се чувствуваат потоа?

„Некои велат дека се чувствуваат пријатно, некои непријатно, некои дури и доживуваат повремени халуцинации, некои хистерично се смеат. Главно, повеќето од тоа само им предизвикува главоболка. Но, да беше само тоа. Сите оние кои го вдишуваа лепилото поинтензивно со месеци имаа проблеми со белите дробови и дишните органи, а многумина неславно ја завршија зависноста од дрога на хируршки стол“.

Посетивме неколку средни училишта: I, XI и XIV во Белградската гимназија. Секаде - исто. Лепакот се користи дури и во основните училишта. Кај младите кои користат дроги, лепилото не е единствената замена за дрогата. Слушнавме разни приказни, тажни признанија и неверојатни примери. Еден, веќе искусен наркоман, на пример, кога нема дрога - директно вдишува испарувања од издувните гасови на автомобилот!?

Има многу причини зошто младите посегнуваат кон дрога. Еден од нив лежи во фактот дека зависноста од дрога веќе неколку години е модерна епидемија, иако е стара колку и човечкото општество. Денес таа само доби глобални размери. Толку многу млади се дрогираат од разонода, само затоа што и другите го прават тоа, затоа што е модерно. Тие едноставно мислат дека на најефикасен начин ќе им докажат на себе и на другите дека се современи ако земаат дрога. Глупаво и патолошки, нели? За жал, и вистина.

Не смее да се заборави: зависниците од дрога (било да е од „Тигар“ или нешто друго) се болни, а болните треба да се лекуваат. За да се постигне ова, неопходно е координирана акција и на правните, медицинските и образовните институции. А оние кои се на пат да станат наркомани треба да се спречат. Разумно - разбрано!

Пишува: Срѓан Билјановиќ (РТВ рецензија, 1978)