Зошто Авганистан? Лежат на огромни резерви на ЛИТИУМ, светските сили добро го знаат тоа, а Талибанците се уште немаат преговарано со никој

Падот на Авганистан пред талибанските борци две децении откако САД ја нападнаа земјата предизвика политичка и хуманитарна криза. Тоа, исто така, ги охрабри експертите да прашаат: Што ќе се случи со огромното неискористено минерално богатство во земјата? 

Авганистан е една од најсиромашните земји во светот. Но, во 2010 година, американски воени претставници и геолози открија дека земјата, сместена на крстопатот на Централна и Јужна Азија, се наоѓа во наоѓалишта на минерали во вредност од речиси милијарда долари, што може драматично да ги промени нејзините економски перспективи, пишува Си -Ен -Ен. 

Акциите на минерали како железо, бакар и злато се расфрлани низ провинциите. Исто така, постојат ретки минерали и, можеби најважно, она што би можело да биде едно од најголемите наоѓалишта на литиум во светот - суштински, но оскудни компоненти на батерии за полнење и други технологии од витално значење за решавање на климатската криза. 

„Авганистан е секако еден од најбогатите региони со традиционални благородни метали, но и со метали потребни за економијата во развој на 21 век“, рече Род Скуновер, научник и експерт за безбедност, кој ја основа групата „Еколошка иднина“. Безбедносните предизвици, недостатокот на инфраструктура и тешките суши спречија вадење на највредните минерали во минатото. Тоа најверојатно нема да се промени во скоро време под контрола на Талибанците. Сепак, постои интерес од земјите, вклучувајќи ги Кина, Пакистан и Индија, кои би можеле да се обидат да се вклучат и покрај хаосот. „Тоа е голем прашалник“, рече Скуновер.

Дури и откако американскиот претседател eо Бајден објави дека ќе ги повлече американските војници од Авганистан на почетокот на оваа година, поставувајќи го теренот за враќање на контролата на Талибанците, економските перспективи на земјата беа слаби. 

Во најновиот профил на земјата, Светската банка рече дека економијата останува „обликувана од кревкоста и зависноста од помошта“. „Развојот и диверзификацијата на приватниот сектор е ограничен со несигурност, политичка нестабилност, слаби институции, несоодветна инфраструктура, распространета корупција и тешко деловно опкружување“, се вели во март. 

Многу земји со слаби влади страдаат од она што е познато како „проклетство на ресурсите“, во кое обидите за експлоатација на природните ресурси не се во корист на локалното население и домашната економија. Дури и во тој случај, откритијата за авганистанското минерално богатство, направени врз основа на претходните истражувања спроведени од Советскиот Сојуз, понудија големи ветувања. 

Побарувачката за метали како што се литиум и кобалт, како и елементи на ретка земја како што е неодимиум, расте додека земјите се обидуваат да се префрлат на електрични автомобили и други чисти технологии за да ги намалат емисиите на јаглерод. Меѓународната агенција за енергија во мај објави дека глобалните резерви на литиум, бакар, никел, кобалт и елементи на ретка земја треба нагло да се зголемат, во спротивно светот ќе пропадне во обидот да се реши климатската криза. 

Кина, Демократска Република Конго и Австралија - во моментов учествуваат со 75% од глобалното производство на литиум, кобалт и слични ретки минерали. Просечниот електричен автомобил бара шест пати повеќе минерали отколку конвенционалниот автомобил. Литиум, никел и кобалт се клучни за батериите. Електричните мрежи, исто така, бараат големи количини на бакар и алуминиум, додека ретки елементи се користат во магнетите потребни за работа со турбини на ветер. Американската влада наводно проценила дека наоѓалиштата на литиум во Авганистан може да се споредат со оние во Боливија, каде што се наоѓаат најголемите резерви во светот.

Поголемиот дел од минералното богатство на Авганистан остана во земјата, рече Мосин Кан, нерезидентен соработник во Атлантскиот совет и поранешен директор за Блискиот Исток и Централна Азија во Меѓународниот монетарен фонд. Иако се извлечени злато, бакар и железо, експлоатацијата на минерали како што е литиумот бара многу поголеми инвестиции и техничко знаење, како и време. ИЕА проценува дека во просек се потребни 16 години од откривањето на депозитот за да започне производството на рудници. Според Кан, минералите во Авганистан генерираат само милијарда долари годишно. Тој проценува дека 30% до 40% се заменети со корупција. Сепак, постои можност Талибанците да ја искористат својата нова моќ за развој на рударскиот сектор, рече Скуновер. 

 „Талибанците ја презедоа власта, но транзицијата од бунтовничка група во национална влада нема да биде лесна“, рече Jозеф Паркес, азиски аналитичар за безбедност, информативна компанија „Вериск Меплекрофт“. „Функционалното управување со добиениот минерален сектор е веројатно многу години далеку. Привлекувањето приватен капитал сега ќе биде уште потешко, особено со оглед на тоа што многу глобални компании и инвеститори се придржуваат кон се повисоките стандарди за управување со животната средина и социјалното управување.

Проектите поддржани од државата се делумно мотивирани ниту геополитиката би можела да биде поинаква приказна. Кина, светскиот лидер во ископувањето на ретки минерали, во понеделникот рече дека „одржува контакт и комуникација со авганистанските талибанци“. „Кина, сосед од прва рака, започнува со многу значајна програма за развој на зелена енергија“, рече Скуновер. "Литиумот и другите ретки елементи засега се незаменливи поради нивната густина и физички својства. Овие минерали влијаат на нивните долгорочни планови". Скуновер рече дека доколку Кина влезе, ќе има загриженост за одржливоста на рударските проекти, со оглед на досегашните резултати на Кина. „Кога рударството не се прави внимателно, може да биде еколошки катастрофално, што им штети на одредени сегменти од населението без многу глас“, рече тој. Пекинг може да биде скептичен во врска со партнерството во вложувањата со Талибанците со оглед на постојаната нестабилност и може да се фокусира на други региони.