Зошто Иран го нападна Израел и што следува

CNN- Бранот беспилотни летала и проектили што летаа кон Израел во текот на ноќта во неделата донесе со себе нова фаза на тензии, неизвесност и конфронтација на Блискиот Исток.

Иран го започна нападот без преседан како одговор на осомничениот израелски напад врз иранскиот конзулат во Дамаск, Сирија, претходно овој месец.

Тоа означи ново поглавје во несогласувањето меѓу двете држави што се пробиваше со години и се засили откако Израел му објави војна на Хамас минатиот октомври.

Следните чекори остануваат нејасни, но Израел се соочува со молби од своите сојузници да се повлече од работ на отворена војна и да избере пат на деескалација.

Еве што треба да знаете.

Како Иран го нападна Израел?

Повеќе од 300 проектили - вклучувајќи околу 170 беспилотни летала и над 120 балистички проектили - беа истрелани кон Израел во огромниот воздушен напад во текот на ноќта. Приближно 350 ракети биле истрелани од Иран, Ирак, Јемен и либанскиот Хезболах, според портпаролот на израелските одбранбени сили (ИДФ), Даниел Хагари.

Сепак, „99%“ од проектилите биле пресретнати од воздушните одбранбени системи на Израел и неговите сојузници, според израелската војска, а само мал број стигнале до израелска територија.

Цел на нападот на Техеран беше воздухопловната база Неватим, изјави во неделата ирански армиски претставник, тврдејќи дека оттука бил извршен нападот на Израел на почетокот на април врз иранскиот конзулат.

Иранските балистички ракети кои стигнаа до Израел паднаа на воздушната база на југот на земјата и предизвикаа само мала структурна штета, рече Хагари. Базата функционира и ги продолжува своите операции по нападот, а авионите продолжуваат да ја користат базата, додаде Хагари.

Висок американски воен функционер изјави за новинарите во неделата дека САД оцениле дека „нема значителна штета во самиот Израел“.

Американски бродови во источниот дел на Средоземното Море уништија меѓу четири и шест ирански балистички ракети за време на нападот, а авионите во регионот соборија повеќе од 70 ирански еднонасочни беспилотни летала кои се упатија кон Израел. Ракетната батерија на американската армија „Патриот“ собори една балистичка ракета во околината на Ербил, Ирак, рече официјалниот претставник.

Зошто се случи нападот?

Израел и Иран се долгогодишни ривали и со години се водат во војна во сенка.

Војната на Израел против Хамас, водена откако милитантната група го нападна Израел на 7 октомври, ги зголеми тие тензии.

Силите поддржани од Иран во Ирак и Сирија започнаа напади насочени кон американските воени позиции во тие земји, а иранското раководство предупреди дека нападите од неговите сојузници нема да престанат додека не заврши војната на Израел во Газа.

Но, стравувањата од спирална регионална војна дополнително се зголемија на почетокот на април, кога Иран го обвини Израел за бомбардирање на неговиот дипломатски комплекс во Сирија.

Во тој воздушен напад беше уништена зградата на конзулатот во главниот град Дамаск, при што загинаа најмалку седум официјални лица, меѓу кои Мохамед Реза Захеди, врховен командант на елитната иранска Револуционерна гарда (ИРГЦ) и високиот командант Мохамад Хади Хаџи Рахими, соопшти тогаш иранското Министерство за надворешни работи.

Захеди, поранешен командант на копнените сили на ИРГЦ, воздухопловните сили и заменик-командантот на нивните операции, беше најпознатата иранска цел убиена откако тогашниот американски претседател Доналд Трамп нареди убиство на генералот на ИРГК Касем Сулејмани во Багдад во 2020 година.

Иранскиот врховен лидер ајатолахот Али Хамнеи рече дека Израел ќе биде казнет за нападот, додека претседателот Ебрахим Раиси рече дека „нема да остане без одговор“, објави државната новинска агенција ИРНА. Либанската милитантна група Хезболах, поддржана од Иран, рече дека нападот ќе биде дочекан со „казна и одмазда“.

Регионот оттогаш е во нагорна линија, а САД и Израел предупредуваат од разузнавачките служби дека е неизбежен ирански напад.

Како Израел и неговите сојузници одговорија на иранскиот напад?

Израел реагираше луто на нападите без преседан, истовремено пофалувајќи го одговорот на својата војска.

Но, сојузниците на Израел на Запад ја повикаа земјата да работи на деескалација на кризата, наместо да одговори на начин кој може да ја доведе ситуацијата во отворена војна.

Американскиот претседател Џо Бајден телефонски разговарал со израелскиот премиер Нетанјаху и јасно ставил до знаење дека САД нема да учествуваат во какви било офанзивни операции против Иран, изјави за Си-Ен-Ен висок претставник на администрацијата на Белата куќа.

Бајден му рекол на Нетанјаху дека треба да ги смета настаните од саботата навечер за „победа“ бидејќи нападите на Иран беа главно неуспешни, и наместо тоа го покажа „извонредниот капацитет на Израел да се брани и порази дури и напади без преседан“.

По виртуелниот состанок во неделата, лидерите на Г7 во заедничка изјава го осудија иранскиот напад, за кој рече дека „ризицира да предизвика неконтролирана регионална ескалација“.

„Бараме Иран и неговите застапници да престанат со нападите и сме подготвени да преземеме дополнителни мерки сега и како одговор на понатамошни дестабилизирачки иницијативи“, рекоа тие.

Што ќе се случи следно?

Одлуките донесени од воениот кабинет на Израел ќе ги диктираат непосредните следни чекори.

Групата од три лица се состана во неделата, а потоа повторно во понеделникот, а нападите предизвикаа жестока дебата за тоа како да се одговори, изјавија два израелски извори за Си-Ен-Ен.

Во понеделникот, воениот кабинет ги разгледа воените планови за потенцијален одговор за време на речиси тричасовен состанок, изјави израелски официјален претставник.

Воениот кабинет останува решен да одговори на нападот на Иран, но во овој момент не е јасно дали е донесена одлука каков ќе биде тој одговор. Сепак, постои чувство дека Израел мора да дејствува брзо, рече официјалниот претставник.

Началникот на Генералштабот на ИД, генерал-полковник Херзи Халеви подоцна во понеделникот изјави дека нападот на Иран „ќе биде одговорен“, додека портпаролот на ИД Даниел Хагари рече дека силите ќе направат „се што е потребно“ за да го одбранат Израел и „ќе сторат тоа во времето кога ќе го избереме“.

Покрај потенцијалниот воен одговор, воениот кабинет исто така размислува за дипломатски опции за понатамошна изолација на Иран на светската сцена.

Еден од членовите, Бени Ганц рече дека Израел „ќе побара цена од Иран на начин и време што ни одговара“.

Тврдокорните на израелската влада повикаа на цврста акција. Министерот за финансии Безалел Смотрич побара одговор што „одекнува низ целиот Блиски Исток“, а министерот за национална безбедност Итамар Бен Гвир рече дека Израел треба да „полуди“.

Израел им кажа на Соединетите Држави дека „не бара значителна ескалација со Иран“, им рече на новинарите во неделата високата администрација на Бајден.

„Тие бараат да се заштитат себеси и да се одбранат“, рече официјалниот претставник.

Во неделата, Иран рече дека е отворена „нова равенка“ во неговите противнички односи со Израел и предупреди на „многу поголем“ напад врз земјата доколку Нетанјаху одлучи за напад.

„Одлучивме да создадеме нова равенка, а тоа е дека доколку отсега натаму ционистичкиот режим ги нападне нашите интереси, средства, личности и граѓани, каде било и во секој момент, ние ќе им возвратиме“, изјави командантот на Исламската држава. Корпусот на револуционерната гарда (ИРГЦ) Хосеин Салами изјави за иранската државна телевизија. „Ционистичкиот режим“ е термин кој Иран го користи за  Израел.