Зошто смртта на блиска личност ја доживуваме како лична загуба? Психолозите со одговор

Сигурно сте почувствувале длабока тага во одреден момент од животот за почината личност која сте ја познавале само преку медиумите. Психолозите објаснуваат зошто тоа е нормално.

Во јуни 2009 година, смртта на Мајкл Џексон го шокираше светот. Погребот на Нјаго, одржан во Стејплс центарот во Лос Анџелес, привлече илјадници луѓе, а директниот пренос на настанот го следеа милиони ширум светот. Во 1997 година, илјадници луѓе се собраа да и оддадат почит на принцезата Дијана на нејзиниот погреб и за време на нејзината погребна поворка.

Истиот феномен повторно се случи со личности како Џон Ленон, Нелсон Мандела, Елвис Присли и многу други. Ако некој од нас малку го премота филмот, веројатно ќе се сети на една прилика кога бевме погодени од смртта на позната личност, пишува Моника Пакон-Басало од Универзитетот во Навара за The Conversation.

Зошто познатите луѓе ни се „блиски“?

Можеби сте се запрашале зошто се чувствуваме толку поврзани со некој што лично не го познаваме. Од психолошка гледна точка, постојат неколку хипотези кои можат да помогнат подобро да се разбере ова прашање.

Првото објаснување лежи во социјалната поврзаност и парасоцијалноста. Парасоцијалноста се однесува на едностраната врска што една личност може да ја развие со славна личност преку медиумите. Во последниве децении, бариерите кои некогаш не одвојуваа од учењето на многу детали за животот на нашите омилени познати личности се намалија.

Користењето на социјалните мрежи и можноста да пристапиме до информации „од прва рака“ преку нивните лични профили прави да се чувствуваме „поблиски“ со овие јавни личности. Дури и кога гледаме лошо направена папарацо фотографија од моментот што треба да биде приватен или кога слушаме за нивните семејни проблеми или разводи, нашето субјективно чувство на блискост се зголемува. Ова не води до идејата дека овие познати личности се човечки суштества како нас.

Освен тоа, кога многу луѓе го делат тоа чувство на блискост, смртта на славна личност може да предизвика „ефект на емоционална зараза“, во кој туѓите емоции и емоционални состојби влијаат на нашите.

Оваа емотивна врска ја потврдува важноста на таа славна личност во нашите животи и нè зближува со оние кои исто така доживуваат загуба. Покрај тоа, ова чувство се заснова на заеднички културни врски.

Познатите личности често претставуваат вредности, моменти или достигнувања кои се културно значајни. Нивното влијание го надминува личното и станува дел од колективната култура. Загубата на една културно значајна личност нè соочува со заедничко чувство на загуба и потсетник за смртноста во поширок културен контекст.

Идентификација и проекција

Не само што чувствуваме површна блискост заснована на информации од прва рака со овие познати личности, туку тие често стануваат наши примери, како што истакнува психологот Алберт Бандура.

Оваа перспектива сугерира дека луѓето се идентификуваат со познатото, проектирајќи ги нивните сопствени желби, аспирации и емоции врз нив. Кога славна личност умира, таа идентификација и проекција може да предизвикаат болка слична на она што би ја чувствувале кога ќе изгубиме некој што го познаваме, создавајќи вистинско чувство на тага.

Освен тоа, додека се потсетуваме на личните спомени, сфаќаме дека овие познати личности оставиле трага во нашите животи. Нашиот времеплов е проткаен со моментите што ги „споделуваме“ со овие јавни личности, без разлика дали преку серии во кои глумеле, концерти на кои сме сакале да присуствуваме или преку лични настани што ги поврзувавме со нив.

Животот станува огледало на нашиот сопствен раст и развој, нашите искуства, радости и тешкотии со кои сме се соочиле. Смртта на некого што го сметаме за близок и за пример, нè соочува со сопствената смрт и нè тера да размислуваме за кревкоста на животот.

Во овој процес важна улога играат културните и заедничките врски. Овие познати личности не се само индивидуални икони, туку претставуваат и културно ткиво кое обединува луѓе од различно потекло и искуства. Нивните дела и достигнувања стануваат дел од заедничкото културно наследство кое ги обединува луѓето ширум светот.

Зошто тоа нешто да не го поврземе со други слични трагедии?

Зошто чувствувам длабока тага поради загубата на некоја славна личност, но не успеваме да се поврземе на ист начин со другите трагедии?

Неспорно е дека смртта на позната личност може да има значително влијание врз културата и општеството воопшто. Сепак, честопати се соочуваме со дилемата да чувствуваме тага поради загубата на позната личност без да можеме да го доживееме истото ниво на поврзаност со многу луѓе кои секојдневно умираат поради конфликти и трагедии ширум светот.

Ова не мора да значи дека не сме заинтересирани за овие други настани или дека не сме во состојба да го согледаме нивното значење и релевантност во социјална и историска смисла.

Клучот е што смртта на славна личност со која се чувствуваме блиски некако ја надминува бариерата на далечина. Оваа блискост може да постои затоа што споделуваме културни врски и заеднички искуства со таа личност, што ја зајакнува нашата идентификација и емпатија со неа. Кога ќе умре, тоа чувство на загуба може да се доживее интензивно и искрено.

Спротивно на тоа, болните настани од поголеми размери, како што се меѓународните конфликти и хуманитарните трагедии, може да изгледаат огромно. Емоционалното избегнување е природен одговор на таквите трагедии, начин да се заштитиме од огромната неволја што би ја доживеале доколку целосно се нурнеме во нив.

Постојаната изложеност на трагични глобални вести преку медиумите може да доведе до емоционален замор и десензибилизација, што го отежнува емотивното поврзување со сите овие ситуации.

Сепак, неопходно е да се истакне дека има луѓе кои наоѓаат конструктивни начини да ги канализираат своите емоции преку активизам или поддршка на добротворни организации кои работат во области погодени од трагедии.

Ова им дава можност да преземат конкретни активности и да почувствуваат дека на некој начин придонесуваат за решавање на овие проблеми, што може да помогне да се ублажи чувството на беспомошност што често го доживуваме пред оваа тешка реалност.

Чувство на беспомошност

Беспомошноста е вообичаено чувство кога се соочуваме со огромни трагедии. Се чувствуваме неспособни да направиме значајна разлика, што може да доведе до емоционално исклучување како еден вид механизам за справување.

Сепак, ова чувство доаѓа и од нашата културна заедница, каде што гледаме дека како човештво во целина се соочуваме со многу ограничувања.

Затоа, ние сме свесни за оваа сурова реалност, затоа на болката најчесто и пристапуваме од подлабока перспектива. Без средства за соочување со овие сложени односи, ние тежнееме да се фокусираме на поинтимните и позначајни аспекти од нашите животи.

Пример за тоа може да биде смртта на Метју Пери, актерот кој долги години го глумеше Чендлер Бинг, еден од протагонистите на популарната серија „Пријатели“. Овој лик со кој се смеевме и од кого научивме вредни лекции за љубовта и пријателството, деновиве не потсетува на сопствената смрт.