Како денес изгледа ГОЛИ ОТОК: Стравот на едно време

Лани се одбележаа точно 70 години од основањето на најозлогласениот затвор во Социјалистичка Федеративна Република Југославија, СФРЈ- островот Голи Оток. Поранешниот камп за политички дисиденти на комунистичкиот режим денес изгледа како пропаст по катастрофален земјотрес, а плановите и апелите да го претворат во меморијален центар останаа само на хартија. Островот е во Хрватска и го посетуваат многу туристи иако и немаат многу што да видат, освен камења и камења...

Зошто е заборавен Голи Оток?

Затворот во Голи Оток официјално започна да работи во 1949 година. Првите затвореници беа поддржувачи на Сталин и Бирото за информирање. Официјалното име на затворот во периодот од 1949 до 1951 година беше „Работно место на административно казнети мажи / жени со социјално корисна работа“. Во периодот од 1951 до 1956 година, тој беше наречен „Работнички приватен логор за политички затвореници“.

Се проценува дека за време на 40 години постоење на Голи Оток, имало 50.000 затвореници, и дека 8.000 од нив починале.

Просечната возраст на затворениците на Голи Оток беше 36 години. Затворениците беа поделени во пет категории. Во првата група беа вклучени старите комунисти, шпански борци и учесници во Октомвриската револуција.

Во втората, високи функционери, а во третата, политички затвореници од пониска категорија. Четвртата група се состоеше од апсолутно невини луѓе кои немаа никаква врска со политика, но беа осудени врз основа на нечиј извештај, т.е. клевета.

Петтата категорија вклучуваше затвореници кои полицијата ги вметна како шпиони.

Затворениците биле изложени на тортура и работеле најтешка работа во каменоломот. Според приведените во Голи Оток, имало бројни методи за тортура на затворениците, особено „топлиот зајак“ како пример за физичко малтретирање и „бојкот“ како пример за психолошка злоупотреба.

„Топлиот зајак“ или „шарлах“ беше ритуал на „добредојде“ на нови затвореници. За време на овој ритуал, старите затвореници ќе се собереа во два реда свртени еден кон друг, а потоа новиот затвореник ќе поминуваше меѓу нив. За време на преминот, тој се плукаше, удрен со тупаници, нозе, летви. Откако ќе помине низ „линијата“, новиот затвореник бил крваво претепан, со скршени заби. Казнет билсекој стар затвореник во „шарлах“ кој не „тепал соодветно“.

„Бојкотот“ беше еден од начините на психолошка злоупотреба на приведените. Тоа значеше дека никој не смеел да разговара со лицето под бојкот. Соодветниот транспарент често се закачуваше околу вратот: „Јас сум предавник“.

Затворот Голи Оток беше затворен во 1988 година и беше целосно напуштен една година подоцна.

Според официјалните податоци, повеќето затвореници биле од Србија, 44 проценти, а Црногорците се на второто место со 21,5 проценти. Споредено со бројот на жители, имало најмногу Црногорци, затоа што проруското расположение било изразено во Црна Гора.  Од нив, според овој попис, 801 лице или 5% од сите затвореници биле Македонци меѓу кои  Панко Брашнаров, Венко Марковски, Петре Пирузе, Никола Кљусев, Владимир Полежиноски, Ангеле Петковски, Трајко Мишковски, Иван Дојчинов, Борис Гонев, Никола Транталовски и други.

Последниот ден од 1988 година беше и последниот ден од затворското работење на Голи Оток. Откако сите осуденици, персонал и чувари го напуштија, меѓу купиштата камења има остатоци од бродоградилишта, административни згради, индустриски постројки, училишта, клиники ...

Запустено, камено и морничаво...