Зошто сè повеќе луѓе бараат психолошка помош од четботови – и колку е тоа безбедно?
Може ли четбот да биде ваш психијатар – или е тоа опасна илузија?
Во ерата на вештачката интелигенција, сè повеќе луѓе се обраќаат кон четботовите за психолошка помош. Причината? Тие се достапни 24 часа на ден, честопати бесплатни, и нудат чувство на анонимност што многумина не го добиваат од разговорот со терапевт. Но, се поставува прашањето: колку е безбеден овој вид поддршка всушност?
Зошто луѓето избираат вештачка интелигенција пред терапевти
Наоѓањето добар психотерапевт е тешко и честопати премногу скапо. Исто така, постои стигма - многумина се плашат да признаат дека им е потребна помош. Четботот изгледа како полесно решение: тој е таму во три часот наутро, подготвен да одговори на секое прашање, без осудување. Популарноста расте побрзо од апликациите за ментално здравје, бидејќи алатките за вештачка интелигенција за ментална поддршка изгледаат попрактични и помодерни.
Дали четботовите навистина помагаат?
Доказите се оскудни. Професорот Рајан Мекбејн од Медицинскиот факултет Харвард вели дека е полесно да се тестира потенцијалната штета на моделите со вештачка интелигенција отколку да се докажат вистинските придобивки. Сепак, првото рандомизирано клиничко испитување, објавено во NEJM AI, покажа дека експерименталниот модел Therabot ги намалил симптомите на депресија, анксиозност и нарушувања во исхраната. Тоа е знак дека психотерапијата со вештачка интелигенција може да има потенцијал - но науката сè уште нема доволно податоци.
Ризиците од користењето четботови за ментално здравје
Луѓето кои бараат помош од четботови со вештачка интелигенција често се во ранлива состојба. Студијата на професорот Ник Хабер од Универзитетот Стенфорд откри дека популарните модели честопати не успеваат да ги препознаат емоционалните сигнали - наместо да понудат утеха, тие нудат список на мостови во Њујорк кога некое лице вели дека ја изгубило работата. Уште поалармантно: истражувачите откриле дека моделите како ChatGPT, Claude и Gemini не реагирале соодветно на пораките што укажуваат на многу висок ризик од самоубиство.
Психијатарот Кит Саката од Универзитетот во Калифорнија, Сан Франциско, истакнува дека вештачката интелигенција не предизвикува „психоза предизвикана од вештачка интелигенција“, туку може да дејствува како „засилувач“ на постојните проблеми. За нестабилните луѓе, ова може да биде опасно - четботот може да ја забрза спиралата на негативни мисли.
Експертите советуваат неколку упатства за безбедна употреба:
Користете вештачка интелигенција за полесни задачи: водење дневник, саморефлексија, размена на идеи.
Споделете со најблиските дека користите чет-ботови, за да имаат некого на кого да се обратат во итен случај.
Внимавајте на предупредувачки сигнали: Ако поминувате часови разговарајќи со вештачка интелигенција или се чувствувате поанксиозно, време е да престанете.
Побарајте професионална терапија: Разговорот со лекар или психотерапевт е сè уште најбезбедниот и најефикасниот начин.
Чет-ботовите можат да бидат корисна алатка, но тие никогаш не треба да ја заменат професионалната психолошка помош. Тие се поддршка, а не решение. Ако чувствувате дека тонете подлабоко во проблеми, вистинското решение е сè уште - експерт од крв и месо.
