ФАКУЛТЕТОТ И ТОА КАКО ЈА КАЧУВА ПЛАТАТА ВО ЕВРОПА: Еве зошто треба да имате високо образование ако сакате да работите во странство

Студирањето само уште една година може да го зголеми приходот на некого за околу 7% во Европа, според извештајот на Европската комисија „Инвестирање во образование 2025“. Затоа не е изненадувачки што дипломираните студенти во сите европски земји постојано заработуваат повеќе од оние со средно или пониско ниво на образование.

Но, до кој степен нивото на образование влијае на приходот низ цела Европа?

Според Евростат, средниот расположлив нето приход во ЕУ, прилагоден според големината на домаќинството, изнесувал 21.644 евра во 2024 година. Оваа бројка се однесува на вкупниот приход на домаќинството, по даноци и други одбитоци, што е достапен за трошење или штедење. Вклучува заработка од работа, инвестиции и социјална помош, објавува Euronews.

Дипломираните студенти заработуваат 38% повеќе од оние со средно образование

Овој медијан годишен нето приход значително варира во зависност од нивото на образование: 17.517 евра за ниско образование, 21.401 евра за средно образование и 29.490 евра за високо образование. Ова значи дека дипломираните студенти во ЕУ заработуваат 38% повеќе од оние со средно образование и 68% повеќе од оние со ниско образование.

Образованието е групирано во три нивоа:

Ниско (0–2): предучилишно, основно и пониско средно образование

Средно (3–4): вишо средно и постсекундарно невисоко образование

Високо (5–8): високо образование, вклучувајќи универзитетски дипломи

Разликата во приходите помеѓу високото и средното образование се движи од 6% во Исланд до 62% во Турција. Меѓу земјите-членки на ЕУ, јазот се движи од 15% во Австрија до 57% во Литванија.

Регионални трендови: Источна наспроти Северна Европа

Разликата во платите помеѓу високообразованите работници и оние со средно ниво на образование покажува регионален модел. Генерално, јазот во платите е највисок во Источна Европа и делови од Југоисточна Европа, најнизок во нордиските земји и умерен во Западна Европа.

Покрај Турција (62%) и Литванија (57%), големи јазови во платите се забележуваат и во Албанија (54%), Романија (51%), Бугарија и Црна Гора (и двете 48%), Латвија (44%) и Србија (40%). Во овие земји, поседувањето универзитетска диплома дава значителна предност во платата.

Во нордиските земји и делови од Централна Европа, јазот во платите поврзан со образованието е релативно мал. Тој е 6% во Исланд, 9% во Норвешка, 16% во Шведска, 19% во Данска и 15% во Австрија.

Меѓу петте најголеми европски економии, разликата во заработката помеѓу оние со високо и средно образование е умерена и блиску до просекот во еврозоната (31%).

Во Италија и Германија, разликата е 30 проценти, во Велика Британија е 33 проценти, додека Франција и Шпанија имаат разлика од 34 проценти.

Високо наспроти ниско образование: Проширување на разликата во заработката

Во ЕУ, споредувајќи го средниот годишен нето приход, разликата помеѓу високото и ниското ниво на образование се проширува на 68 проценти, во споредба со 38 проценти за високо наспроти средно ниво.

Низ земјите од ЕУ, разликата помеѓу ниското и високото ниво на образование се движи од 29 проценти во Данска до дури 178 проценти во Бугарија. Кога ќе се вклучат сите 36 земји, најмалите разлики се евидентираат во Исланд (14 проценти) и Норвешка (24 проценти).

Иако соодносите и рангирањата на земјите варираат, регионалниот модел што се гледа при споредување на високото и средното ниво на образование во голема мера важи и при споредување на високото и ниското ниво.

Во седум земји, дипломираните студенти заработуваат најмалку двојно повеќе од оние со ниско образование: Бугарија (+178%), Романија (+148%), Србија (+114%), Турција (+111%), Албанија (+108%), Северна Македонија (+106%) и Црна Гора (+100%).

Овие земји исто така често имаат едни од најниските минимални плати во Европа.

Јазот е под 50% во осум земји: Исланд (14%), Норвешка (24%), Данска (29%), Финска (36%), Холандија (41%), Шведска и Словенија (и двете по 48%) и Австрија (49%).

Поширок јаз во земјите со пониски приходи

Севкупно, корелацијата е умерена, но земјите со пониски приходи имаат тенденција да имаат поголеми разлики во заработката.

На пример, кај луѓето со високо образование, 10-те земји со најнизок медијален годишен нето приход се: Албанија (4.348 евра), Северна Македонија (4.919 евра), Црна Гора (6.429 евра), Турција (7.542 евра), Србија (8.598 евра), Унгарија (11.580 евра), Словачка (11.752 евра), Романија (12.463 евра), Бугарија (12.569 евра) и Грција (14.166 евра).

Разликите во даночните и трансферните системи се главната причина зошто јазот во нето приходите помеѓу оние со високо образование и оние со средно или ниско образование варира од земја до земја.

Д-р Габриел Зајур, експерт за социјални прашања во Европската агенција за фундаментални права, ја истакна важноста на „дизајнот на даночните и социјалните бенефиции“ и забележа дека податоците се однесуваат на приходите по даноци и трансфери.

Претходна статија, „Каде работниците плаќаат најмногу, а каде најмалку даноци?“, покажува дека стапките на данок на доход значително варираат низ Европа, со највисоки во нордиските земји и најниски во Источна Европа.

Структурата на пазарот на трудот е уште еден важен фактор.

„Фактори специфични за земјата, како што се силата на синдикатите, обемот на колективните договори и квалитетот на условите за работа, исто така играат значајна улога“, се вели во извештајот на ОЕЦД „Образование на прв поглед 2024“.

Зајур, исто така, посочи на секторското колективно договарање, силните минимални стандарди, значајните бенефиции и активните политики на пазарот на трудот во нордиските земји, Холандија и Австрија.

„Малиот јаз во заработката не е неуспех на високото образование, туку успех на социјалниот модел“, нагласи тој.

Зајур објасни дека во Германија, Австрија и Швајцарија, двојното високо образование и стручно образование (ВЕТ) можат да ги насочат луѓето со пониско образование кон продуктивни и добро платени работни места.

„Приходите на луѓето со средно образование растат, стеснувајќи го јазот во заработката со дипломираните студенти, без голема прераспределба“, додаде тој.

Во земјите каде што високообразованите луѓе заработуваат значително повеќе од другите, Зајур посочи на влијанието на послабите социјални мрежи, поголемите разлики во продуктивноста меѓу секторите, поголемата неформалност и присуството на бројни мали фирми.

Фото: фрипик