Кои се Татарите: Кратка историја на туркиското номадско племе

По распадот на империјата на Џингис-хан, Татарите биле идентификувани со западниот дел на Монголската империја.

Името Татар првпат се појавило меѓу номадските племиња кои живееле во североисточна Монголија и областа околу Бајкалското Езеро од 5 век од нашата ера. За разлика од Монголите, овие народи зборувале на турски јазик. Откако различни групи на овие турски номади станаа дел од армиите на монголскиот освојувач Џингис-хан на почетокот на 13 век, дојде до спој на монголски и турски елементи, а монголските освојувачи станаа познати на Европејците какж

По распадот на империјата на Џингис-хан, Татарите биле поистоветени со западниот дел на Монголската империја, која опфаќала поголем дел од европска Русија и била наречена Златна орда. Овие Татари го прифатија сунитскиот ислам во 14 век.

Поради внатрешните поделби и различните странски притисоци, Златната орда се распаднала на крајот на 14 век во независни татарски ханати од Казан и Астрахан на реката Волга, Сибир во Западен Сибир и Крим. Русија ги освоила првите три од овие ханати во 16 век, но Кримското ханство станало вазална држава на Османлиските Турци сè додека Катерина Велика не го припоила кон Русија во 1783 година.

Каде живеат Татарите?

Во 1236 година, првите Татари се населиле на полуостровот Крим и во јужна Украина. Тие живеат на Крим, Украина, Турција, Романија и многу други земји, но разликите меѓу нив речиси и да ги нема. Овој народ течно зборува кримско-татарски, руски и украински јазици.

Казан, Татарстан

Старата Татарска населба е историски дел од градот, а е основана во 16 век. Кога Иван Грозни го освоил Казан, тој ги истерал Татарите до периферијата на градот. За време на неговото владеење не смеело да се градат нови џамии, Татарите можеле да одат само во постоечките. Дозволата за изградба на нови џамии била добиена во времето на Екатерина Велика, а по една нејзина посета била изградена првата камена џамија.

Кримските Татари

Кримските Татари имаа своја улога и во поновата историја. Тие ја формираа основата на Кримската автономна Советска Социјалистичка Република, формирана од советската влада во 1921 година. Оваа република беше распуштена во 1945 година, меѓутоа, откако советскиот лидер Јосиф Сталин обвини околу 200.000 Кримски Татари за соработка со Германците за време на Втората светска војна, тие беа масовно депортирани во Узбекистан и Казахстан, каде што им беше забрането да го користат татарскиот јазик. Тие ги вратија своите граѓански права во 1956 година како дел од програмата за десталинизација на Никита Хрушчов, но не им беше дозволено да се вратат на Крим, кој беше инкорпориран во Украина во 1954 година.

Дури во раните 1990-ти, многу кримски Татари, искористувајќи го падот на авторитетот на советската централна власт, почнаа да се враќаат на Крим по речиси пет децении егзил. На почетокот на 21 век ги имало околу 250.000.

Животот на Татарите

Во нивните ханати, Татарите развиле сложена општествена организација, а нивното благородништво го зачувало нивното цивилно и воено раководство до руско време; различни класи на обични луѓе биле трговци и земјоделци. На чело на владата стоел ханот на најистакнатата татарска држава (Казанскиот ханат), чие семејство со директен договор се приклучило на руското благородништво во 16 век. Оваа стратификација во татарското општество продолжи до Руската револуција од 1917 година.

Од 9 до 15 век, татарската економија се засновала на земјоделство и сточарство, а така е и денес. Татарите исто така развиле традиција на занаетчиство, т.е. преработка на дрво, керамика, кожа, ткаенина и метал, и долго време биле познати како трговци. Во текот на 18 и 19 век, тие се здобија со привилегирана позиција во проширувањето на Руската империја како трговски и политички агенти, учители и администратори на новоосвоените централноазиски територии.

Богатите Татари изградија трикатни куќи. За време на рускиот период во Казан било забрането да се бојат куќите во повеќе од две бои, но правилото не се почитувало. Првиот кат бил од камен и имало продавници, а повисоките од дрво. Сопствениците на куќите живееле со семејствата на вториот кат, а слугите на третиот кат. Секоја нивна куќа била поделена на два дела, машка и женска. Женскиот дел бил во источен стил, додека машкиот бил строго во европски стил.

Татарите сакаа накит и да бидат целосно украсени. Ова може да се забележи и кај жени и кај мажи. Масивен накит, тежок околу 15 килограми, беше нивниот заштитен знак. Поради тежината, големината и фактот што се ставал на различни делови од телото, произведувал гласни звуци, па се зборувало дека прво го слушате татарот и дури потоа го гледате.

Чуваши

Волшка Бугарија или Волшко-Камска Бугарија била средновековна држава на територијата околу реките Волга и Кама. Денес се смета дека Волшка Бугарија била создадена околу 665 од хан Котраг, еден од синовите на ханот Кубрат. Земјата добила независност од Хазарскиот хаганат кон крајот на 9-ти или почетокот на 10-ти век.

Населението на Волшка Бугарија започнало да зборува на кипчачки јазик, кој бил распространет во Златната Орда. Понатака, месното население се измешало со останатите кипчачки племиња, кои биле од регионот на Алтајските Планини. Денес се смета дека чувашкиот јазик потекнува од прабугарскиот јазик. Територијата на Волшка Бугарија се одделила од Златната Орда пред 15 век и станала позната како Казанско ханство, кое пак било освоено пред 1556 година од руските војски на Иван Грозни. Денес потомците на населението на земјата се нарекуваат Казански Татари, иако некои од нив го претпочитаат терминот Прабугари.

foto: Screenshot