Мајка му пред смртта му дала плочка со бројот 1128: По 8 децении трагање и неуспешно чување на споменот од детството, Живко конечно ја дознал вистината

Број 1128, тоа е се што Живко знаел за неговиот вистински идентитет 80 години. Не се сеќавал кој е, од каде е, презимето, кои се неговите родители, колку години има. А имал пет години кога од кампот го одвеле во Заводот за образование на глувонеми деца во загрепска Илица. Усвоена е во 1942 година. Мато и Марија Зеленбрз од Загреб станале негови нови родители.

По осум децении пребарување и неуспешно зачувување на спомените од детството, вистинскиот идентитет на Живко го криел списокот на Дијана Будисављевиќ.

Списокот, за кој се мислело дека е уништен или изгубен, бил откриен по 80 години и сега се наоѓа во Музејот на жртвите на геноцидот.

- Секако дека сум среќен, конечно ја дознав вистината, но сега не е некој вид на возбуда да скокнеш до таван. Со текот на времето, тоа избледува. Некој ме прашува дали сакаш да си го смениш презимето? Не можам. Тоа се мноштво сите перипетии. Останувам. Длабоко сум заглавен, се сметам за родум од Загреб. Не? - вели Живко.

Директорот на Музејот на жртвите на геноцидот, Дејан Ристиќ, објаснува дека Дијана со своите соработници му ставила кожна јака на вратот на Живко и метален круг со неговиот број како почетна идентификација.

Неговиот број бил 1128

- Неговиот број беше 1128. Разговаравме долго и потоа му кажавме дека го имаме овој документ и дека постои можност на овој документ да се најдат информации за него. Тоа беше трогателен момент. Живко конечно ја дозна вистината. Вие сте сведок на историјата. Некој кој има повеќе од 80 години првпат дознава како се викале неговите родители, од каде биле, како се презивал, од кој логор бил спасен, кога бил спасен - истакнува Ристиќ.

Зад бројот 1128 се крие момчето Живко Иванчевиќ. Од татко Љубивој од Кришчин и мајка Смиља од Воќин. Поминал низ логорите Стара Градишка и Сисак.

Името на Живко било внесено меѓу неколку илјади имиња на српски деца, кои Дијана Будисављевиќ ги спасила од усташките логори во НДХ. Скоро ништо не памтел до петтата година од животот. Тешко и тоа - ако Марија Зеленбрз, која била три години во брак и немала деца, дојдеше во Институтот да го земе.

- Сè помина брзо, секој можеше да дојде. Ја однесоа во голема просторија. Многу деца лежеа, но сите беа тивки, само едно плачеше во креветчето, а тоа бев јас. Тоа беше пресудно. И ме прашува зошто плачеш? И велам, а веќе толку многу плачев, тетка ми ме тепаше. Гледа, а зошто те претепала? Велам затоа што се помочав. И ме прашува дали би одел со неа? Велам да, ако имаш месо дома - се сеќава Живко.

И тој заминал. Во документите пишува дека е дозволено преземање на детето Живко бр. 1288, како што е наведено, за доедукација и поддршка. Да му се одреди римокатоличката вера.

Државата му го одредила датумот на раѓање како 10 април - денот на основањето на Независната Држава Хрватска. Значи Живко Иванчевиќ, па Живко бр. 1128 година, стана Живко Зеленбрз.

- Воопшто не се сеќавам на тој детаљ и воопшто не се сеќавам на тој трансфер. Како некој да ме испуштил со падобран и се најдов во голема просторија. Лош мебел, тукушто се венчаа. Оттаму почнав и многу брзо се адаптирав - се сеќава Живко.

Спасување на најмладите од усташките логори - најголемата хуманитарна акција за време на Втората светска војна

Семејства со деца биле затворени во логорите на Независна Држава Хрватска. Повеќето од децата биле донесени во летото 1942 година. Меѓу нив, најверојатно, Живко. Се проценува дека во тоа време во Јасеновац биле однесени околу 70.000 мажи, жени и деца.

Децата се оставени сами, напуштени на болести, глад и смрт. Затоа Австријката Дијана Будисављевиќ ја започнала најголемата хуманитарна акција за време на Втората светска војна - спасувањето на неколку илјади најмали деца од усташките логори.

Судбината на тие деца беше поинаква. Некои набргу починаа, други беа преземени од „Каритас“, а други биле дадени на посвојување на хрватските семејства.

Сè тоа е напишано во документот. Се чита и по осум децении. Тука се имињата и презимињата на децата, нивните родители, датумот и името на кампот од каде што биле спасени, како и возраста и идентитетот на хрватските посвоители.

Од Живко не криеле дека е роден Србин

Благодарение на последната колумна, осумдесет и шестгодишниот Живко своето потекло го утврдил во 2023 година. Го дале на семејството Зеленбрз, Мат и Марија, улица Гробничка бр. 20. Не криеле од него дека е роден Србин и дека е во логор, но само тоа го знаеле.

Со години го охрабрувале да го најде вистинското семејство. Не му успеало. Живко сведочи дека не се сеќава на ништо, но и дека некои подоцнежни настани најверојатно биле поттик за она што го чувал во потсвеста.

За време и по војната имало и родители кои се обидувале да си ги најдат децата. И момчето со број 1128. Две жени веруваа дека тој е нивни син. Еден од нив и напишал писмо на својата маќеа во кое го опишува нејзиниот син и лузната што ја имал. Се испоставило дека тоа не е Живко.

Кој е неговата мајка останало скриено во ракописи со децении. На крајот на Втората светска војна, по наредба на хрватското Министерство за социјална политика, тие биле одземени од Дијана Будисављевиќ. Се веруваше дека биле изгорени или исчезнати.

Досега непознати за јавноста, списоците откриваат податоци за повеќе од 5.600 деца. По азбучен ред, по првата буква од презимето на секое дете.

- Списокот е автентичен, ја помина сета потребна експертиза уште пред да објавиме дека ја имаме. Како прво, овој документ, како и многу други, не е единствениот, туку е од најголемо значење за нашата национална историја, за европската историја од Втората светска војна. На друг начин, можеби најтрагично, најболно, на емотивен начин сведочи и докажува за геноцидот што хрватската држава го изврши врз припадниците на српскиот народ за време на Втората светска војна на целата нејзина територија. И тоа е елемент на геноцидот што беше извршен врз децата. А можно е во ова сознание да бараме и одговор на прашањето зошто 80 години љубоморно се чувало надвор од нашата територија - посочува Ристиќ.

Металната плоча со број 1128 му ја подарила мајката на Живко пред да почине

Желбата на Дијана Будисављевиќ децата кои ги спаси од ужасите на логорите на НДХ еден ден да го дознаат нивното вистинско потекло, име и презиме, сега се остварува за поединци. На оние кои го сакаат тоа и на оние кои го барале своето потекло. Откако листата стана позната, телефоните не престануваат да ѕвонат во Музејот на жртвите на геноцидот.

- Кога ќе ја најдат личноста што ја бараат, ја ставаат фотографијата пред документот. Можете да видите луѓе како тивко липаат и плачат. И тоа е моментот кога конечно имаат материјални докази. Не само доказ, туку знаење. Замислете да го слушнете името на вашата мајка и татко на 80-годишна возраст или нешто слично. За повеќето од нас тоа е апсолутно незамисливо – забележува Ристиќ.

Тоа било незамисливо и за Живко Зеленбрз. Во последните осум децении завршил училиште, во меѓувреме добил сестра, се оженил и имал син и ќерка.

- Јас сметам дека ми е роден татко, а и мајка ми. Овие ми се секогаш мајка и татко . Многу ме интересира, не знам зошто, како завршиле татко ми и мајка ми и дали можеби имам уште браќа. Ништо од тоа не можете да капитализирате, не материјално, но би сакал да го знам тоа - истакнува Живко.

Во документот, гледајќи ја комбинацијата на имиња, не е откриено дека Живко има браќа или сестри, туку има Иванчевиќ - блиски роднини.

Металната плоча со изгравиран број 1128 му ја подарила мајка му на Живко пред да почине. Оттогаш тој често го носи овој број. На прашањето зошто, тој го појаснува својот одговор со она што го рекол Примо Леви, еврејски, италијански хемичар и писател кој го преживеал Холокаустот.

- Го имаше изгравирано на раката и го прашаа зошто не го симнува, а тој рече: „Тоа е дел од мене и малкумина на светот како мене го носат ова“. Рекол: „Не се срамам од тоа ниту му се восхитувам, но тоа е дел од мене“. Тоа само кажува нешто во мене, го носам повремено, не цело време, но го носам - вели Живко, број 1128.