СЕ БОЈАТ, КРШАТ, КРАДАТ И ФРЛААТ ВО РЕКИ: Еве како поминале камерите на Сејф сити во земјите низ Европа и на Балканот

Министерството за внатрешни работи веќе трет ден го тестира системот Безбеден град, со кој треба да се воспостави сообраќаен ред во земјава. 

Во првите 12 часа од пробното работење, системот регистрираше 65.000 сообраќајни прекршоци — меѓу нив илјадници поминувања на црвено, нерегистрирани возила и други прекршоци; граѓани пријавуваа и нерегуларности при регистрацијата и функционирањето на системот. 

Ова е време кога технологијата и оперативните процедури се тестираат под реални услови — но и можност за критичарите да направат се од себе да се спасат од камерите.

Македонија не е ниту прва ниту последна земја во која се имплементира ваков систем, системот го има речиси на цел Балкан.

Белград веќе неколку години има Safe City систем имплементиран од Huawei, во соработка со Министерството за внатрешни работи.

Опфаќа повеќе од 8.000 камери, со можности за препознавање лица, регистарски таблички и анализа на сообраќај.

Предизвика голем број реакции поради прашања за приватност и надзор, па во 2022 дел од функционалностите беа ограничени по барање на граѓански организации.

Бугарија

Софија има проект „Smart & Safe City“, кој комбинира надзор на јавни површини, интелигентен сообраќаен систем и сензори за загадување.

Дел од градовите како Пловдив и Варна имаат и локални верзии на системот, со акцент на сообраќајна безбедност и контрола на јавен ред.

Таму камерите се користат и за откривање на нелегално паркирање и фрлање отпад, а не само за сообраќајни прекршоци.

Романија

Во Букурешт, уште во 2021 беше воведен Safe City Romania, проект вреден над 40 милиони евра.

Системот покрива над 20.000 камери, со интеграција на полициски, медицински и противпожарни служби.

Фокус е ставен на брза реакција при инциденти и сообраќајни прекршоци.

Грција

Атина и Солун имаат Safe & Smart City програми – комбинација од видео-надзор, управување со сообраќај и безбедност на јавни настани.

Камерите се дел и од полициските дронови кои следат сообраќај и протести.

Таму државата често користи системи за анализa во реално време и автоматско алармирање при несреќи.

Босна и Херцеговина

Во Бања Лука и Сараево се тестираат Safe City пилот-проекти, најчесто финансирани преку кинески грантови и опрема од Huawei.

Целта е контрола на јавен ред, а не само сообраќај.

Сепак, дел од опремата сè уште не е во целосна функција поради спорни тендери и реакција на јавноста.

По поставувањето и активирањето на големите системи за видео-надзор, дел од камерите често стануваат цел на вандализам, саботажа или хакерски напади. Напаѓачите се мотивирани најчесто заради казните за сообраќајните прекршоци.

Па така, камерите биле „жртви“ на вандализам:

физичко уништување: кршење/сечење/туркање на камери од постамент, фрлање во вода;

Прскање со боја/спреј (прекривање леќа и сензори);

пресекување кабли и опрема за монтажа;

подметнување пожар,/палење,

дигитална саботажа и сајбер-напади кои ги исклучуваат системите или ги блокираат податоците.

Еве што е евидентирано по држави

Франција

За време на движењето „Жолти елеци“ беше пријавено масовно уништување и вандализирање на фиксни радари и камери — во некои периоди голем дел од уредите биле извадени од функција. 

Велика Британија 

Камерите и инфраструктурата поврзана со нискотрафичните зони и ULEZ во Лондон беа цел на низа напади: пресечени кабли, прекриени или запалени камери Трошоците за поправки беа значајни за општините. 

Холандија (сајбер-саботажа)

Во 2025 година хакирање на системи поврзани со јавната обвинителска служба (Public Prosecution Service) предизвика исклучување/пореметување на дел од брзинските камери — илјадници уреди привремено не бележеле прекршоци. Ова е пример на дигитална саботажа на системите за автоматско санкционирање. 

Белгија

Имало инциденти со вандализирање и палење на локални уреди и постојки; градските власти известувале дека морале да ги заменуваат/засилуваат уредите по нападите.

Канада 

За илустрација: и надвор од Европа има зачестени напади — во Торонто неколку камери биле сечени и фрлани во езера, со последователни големи трошоци за повторна инсталација. Тоа го покажува дека отпорот против автоматизираните камери е меѓународен феномен. 

Слично е и на Балканот. 

Во Бугарија евидентирани се случаи на уништени или запалени камери, а има и такви кои ги обоиле леќите на камерите со црна боја за да не можат да снимаат.

Во Грција бидејќи се поставени долж автопатот, најчесто, им се сечат каблите па камерите ништо не можат да снимат.