Запознајте ги змејовите од Постојнска јама: Не летаат и не испуштаат оган, но можат да живеат век и деценија без храна

фото:PROFIMEDIA

Саламандерите од оваа пештера со векови инспирирале приказни за змејови, а денес ги обединуваат научниците во борбата за нивно зачувување.

Последните неколку години, љубителите на книгите на писателот Ј. Мартин и телевизиската серија базирана на нив, имаа можност да ги запознаат змејовите кои заедно со своите господари се борат за Железниот трон во измислениот свет. Но, малку познат факт е дека суштества со долга опашка слични на нив постојат под варовничките карпи на пештерата Постојна во Словенија. Во нејзините подземни одаи низ кои течат реки се кријат разни чуда меѓу кои се издвојуваат „бебиња змејови“.

Познати и како човечка риба - Proteus anguinus, овие речиси проѕирни водни саламандери имаат адаптивни карактеристики кои се ништо помалку од легендарни - иако не летаат и не плукаат оган. Врвни предатори во подземниот свет, овие водоземци можат да пораснат до 30 см, да регенерираат екстремитети, да живеат до сто години и до десет години без храна. Затоа, не е изненадување што научниците го проучуваат нивниот генетски код за да разберат како функционираат нивните тела.

„Ова суштество е најблиску до змејовите како што ги знаеме од приказните“, вели Катарина Кандуч, биолог од Постојна пештера.

Поради недостигот на податоци, Меѓународната унија за зачувување на природата (IUCN) ги класифицира како ранливи видови, а податоците што најдобро илустрираат колку се мистериозни овие суштества е фактот што научниците не можат да утврдат колку од нив живеат во малиот територија на Динарскиот карст кој се протега по јадранскиот брег од северна Италија до Албанија. Но, едно е сигурно – нивниот опстанок и живеалиштето во кое живеат е загрозено од загадувачи кои минуваат низ високопропустливите карпи.

Пред неколку векови, многу култури измислиле приказни засновани на суштества со изглед на рептили кои летаат и плукаат оган. Но љубовта кон нив во Словенија е подигната на повисоко ниво. На секој агол се видливи овие суштества - од мостот Змеј до канализациони капаци и мурали - а ако се земе предвид дека во пејзажот доминираат карстни форми, полни со копнени дупки, пештери и темни јами, ќе го добиете одговорот зошто некогашните жители на оваа земја веруваа во нивното постоење.

Месното население на Постојна веруваше дека топлата магла што се појавува од отворот на пештерата во зима е всушност здив на џиновско суштество - денес знаеме дека оваа појава е резултат на стабилна внатрешна температура. Како доказ за неговото постоење, тие често ги наведувале труповите на саламандри кои реката ги исфрлала од пештерата за време на поплави.

„Пештерите порано беа портали за некој друг опасен и мрачен свет“, објаснува водичот од Постојна, Кевин Клун Валенчиќ. И додава дека повеќето луѓе при посетата на Постојна добиваат одреден увид во популацијата на животни што живеат овде - иако нема гаранции дека меѓу нив ќе се најде и легендарниот саламандер.

Од друга страна, според последните проценки, трудот на сите вработени истражувачи вродил со плод, бидејќи во претходниот период од 43 јајца извеле најмалку 30 млади. Овој резултат потврдува дека напорите за грижа и зачувување прават разлика, особено ако се спореди со фактот дека во природата само 2 риби излегуваат од 500 јајца.