И истураа кафе и киселина, ја „малтретираа“: Но како молер ја украде Мона Лиза?

Ако оваа слика можеше да зборува, не ќе знаеше од каде да почне...

Мона Лиза е најпознатото дело на Леонардо да Винчи, а веројатно и најпозната слика во светот, па затоа е тешко да се замисли дека до 22 август 1911 година, кога беше откриено дека е украдена, за тоа знаеле само мал круг луѓе.

Никој не беше ни свесен за кражбата, сè до следниот ден кога еден локален сликар дојде во музејот да ја слика „Мона Лиза“ после Леонардо, а кога виде дека не е таму, се обиде да открие зошто е отстранета сликата. Сфаќајќи дека е украдена, слижбениците ја алармирале полицијата, која наскоро ја пронашла стаклена кутија под помошните чекори што ја заштитува сликата.

Зад најголемата кражба на уметничко дело во 20 век стои италијанецот Винченцо Перуџа, кој влезе во Лувр на 21 август 1911 година и ја украде најпознатата слика на Да Винчи.

Винченцо Перуџа

Тој ја помина ноќта скриен во музејот, а следното утро, во понеделник, 21 август 1911 година, ја извадл сликата од рамката и ја „замотал“  под белиот мантил. Во тие денови, дел од Лувр беше адаптиран, така што вработените во бели мантили постојано минуваа низ салите и ходниците на овој славен музеј. Постои приказна дека Перуџа дури и го замолилпортокалот да му ја отвори вратата за да излезе и се прошета низ улиците на Париз со Лиза под раката.

Тој го чувал ова ремек дело повеќе од две години, сè додека не беше уапсен додека се обидувал да го продаде на некој дилер на уметности.

Безбедноста на музеите и уметничките дела во тоа време беше на многу ниско ниво, особено кога станува збор за сликање на тогаш целосно анонимната „Мона Лиза“. Оваа кражба ја заинтересира јавноста, и како што минуваа деновите и не се пронајдоа докази, сензацијата растеше сè повеќе. Полициските службеници кои бараат крадец се сметале за неефикасни. Во еден момент, познатиот сликар Пабло Пикасо беше обвинет и испрашуван од полицијата.

Две години по кражбата, човек кој се нарече себе си Леонардо контактирал со дилер на уметнички дела кој живеел во Фиренца. Тој во своите писма тврдел дека ја има „Мона Лиза“ и изјавил дека негов мотив е да се врати сликата во татковината на Да Винчи. По понатамошната комуникација, колекционерот и дилер Алфредо Гери го убедил Леонардо да ја донесе сликата во Фиренца, со ветување дека ќе добие 500.000 лири. По состанокот во хотел и утврдување на автентичноста на злосторството, полицијата наскоро ја вратила сликата во Лувр и го открила сторителот. Човекот кој се претставил како Леонардо билмолерот Винченцо Перуџа.

Веднаш бил приведен и останал во притвор до неговото судење, на 4 јуни 1914 година, кога му беше изречена само една година затвор.

Но, ова не е ништо во споредба со сите контроверзи поврзани за сликата за која до сега никој не може да и ја одреди вредноста и се смета за непроценлива.

Нејзино изнајмување во друг музеј за три месеци би чинело помеѓу 30 и 35 милиони евра, објави музејот Лувр. „Пренесување на сликата во друг музеј за изложба, која вклучува обезбедување, отстранување и поместување на заштитното стакло, цената на специјалниот превоз, амбалажата и финансиската загуба за Лувр во периодот кога сликата не е во тој музеј, би чинела помеѓу 30 и 35 милиони евра“, велат од управата.  Трошоците од три милиони евра само за амбалажа и два милиони евра за специјален превоз.

Доколку не сте знаеле, Мона Лиза не е името на жената на сликата. На сликата е прикажан портрет на Лиза Џерардини, чиј богат сопруг Франческо Дел Џокондо го нарачал нејзиниот портрет, а помалку познатото име на сликата е Ла Џоконда. Името Мона Лиза се преведува како „Моја дама Лиза“

Наполеон беше за вљубен во Мона Лиза. Сликата висеше во спалната соба на францускиот император некое време, а според приказните и легендите, Наполеон минувал часови загледан во неа, восхитувајќи се на убавината.

Сликата е изненадувачки мала. Влијанието на Мона Лиза врз културата е огромно, но сликата е многу помала отколку што многумина замислуваат. Димензиите на ова масло на дрво се 76,8 х 53 сантиметри и тежи осум килограми.

Веѓите на Мона Лиза се тема на дискусија. Имаше тврдења дека Мона Лиза нема веѓи, бидејќи членовите на високата класа во тоа време модерно ги криеле или отстранувале веѓите. Други тврдеа дека недостатокот на веѓа е доказ дека станува збор за недовршено ремек-дело. Сепак, деталното дигитално скенирање на сликата во 2007 година откри дека Да Винчи ги насликал веѓите и трепките на Мона Лиза, но тие избледувале со текот на времето и биле „жртви“ на санациите низ вековите.

Кога портретот на „Мона Лиза“ прв пат беше изложен во јавноста во Лувр уште во 1815 година, тоа хипнотизираше мноштво мажи кои донесоа цвеќе на сликата и напишаа песни со страствени зборови. Тие се собраа во Лувр да зјапаат во нејзините јасни и огнени очи. Мона Лиза дури има и своја е-пошта во која се чуваат бројни љубовни писма, кои сè уште ги добива и денес.

Мажите починаа од љубов кон Мона Лиза. Уметникот Лук Масперо се фрли од четвртиот кат на хотелот во Париз во 1852 година и во својата проштална порака напиша: „Со години се борев очајно со нејзината насмевка. Претпочитам да умрам. Во 1910 година, еден обожавател застана пред сликата и се самоуби со огнено оружје.

Мона Лиза е буквално бесценета. Во 1960 година, сликата започна на турнеја за која вредноста само на нејзиното осигурување беше проценета на 100 милиони долари.

По избувнувањето на Втората светска војна, кураторите на Лувр ја криеја Мона Лиза во 1940 година, плашејќи се дека германските нацисти може да ја земат.

Сликата  е поставена во посебна (нејзината) просторија во Лувр, каде што температурата постојано се мери и контролира така што е во идеални услови во секое време. Сликата се наоѓа зад стакло блиндирано за да спречи какво било оштетување или обид за кражба.

Портретот на Мона Лиза беше нападнат неколку пати. Ако го погледнете левиот лакт на Мона Лиза, ќе забележите оштетување што ја направи боливиецот Уго Унгаза во 1956 година кога фрли камен на сликата. Неколку месеци пред тоа, друг напаѓач фрли киселина на сликата и го погоди долниот дел од сликата. Поради овие напади, Мона Лиза беше ставена зад огноотпорно стакло, кое се покажа како ефикасно кога, во 2009 година, лут руски турист на кој му беше одбиено француското државјанство, фрли чаша со кафе на сликата.