Најскапиот Југословенски проект: Тајна воена база и подземен аеродром- еден од најголемите митови за СФРЈ

Во 1956 година, градежните гигантски машини започнаа да копаат во близина на хрватското село Жељава. Раководството на поранешна Југославија одлучи да го изгради најнапредниот подземен аеродром во овој дел од светот во целосна тајност под планината Плешевица.

Изградбата траеше 12 години, а проектот чинеше онолку колку што ќе чини автопат со четири ленти низ сите земји од поранешната федерација, односно скоро десет милијарди долари.

На границата меѓу Хрватска и Босна и Херцеговина, симболот на југословенската воена моќ беше завршен во 1968 година. Тоа беше тајна тврдина што влеваше страв во коските на непријателот. Не може да се открие на радар. Не можеше да се уништи од воздухот. И, дури и ако непријателите користеа најстрашно оружје што го знаеја во тоа време против Југословените, тоа не би било доволно.

Кодно име- Објект 505, Клек, Жељава

Подземниот дел на аеродромот, познат и како Клек, објект 505 или „Рупа“, беше еден од најголемите подземни аеродроми во Европа. Неговото постоење беше внимателно чувана тајна и до ден денес не е откриено какви биле намерите.

Аеродромот беше изграден на геостратешка позиција, што овозможи директна контрола врз северните граници на земјата и служеше првенствено за заштита на југословенскиот воздушен простор.

На врвот на планината Плешевица се наоѓаше екстремно точен радар што детектираше какво било движење внатре, па дури и надвор од државните граници. Мистериозниот објект 505 во сенката на радарот под планината, сепак, беше во постојана подготвеност да го пресретне непријателот во воздухот пред да стигне до својата крајна дестинација.

Најмодерната воена база во Југославија

Воениот комплекс беше многу обемен, технолошки исклучително софистициран и, пред сè, неповторливо скап. Неговата цена во тоа време беше некаде помеѓу шест и десет милијарди долари, што денес би изнесувала околу 50 и 70 милијарди долари (околу 40 и 60 милијарди евра), што го прави досега најскапиот објект во поранешната држава и во овој дел на светот.

Имаше неколку писти и касарна со 34 објекти надвор од планината. Четириесет метри беше армирано-бетонската порта, односно главниот влез. Дури 3.500 метри тунели и поврзувачки шахти беа скриени таму. Воената тврдина е изградена така што ќе може да издржи атомска бомба, многу помоќна и од онаа во Хирошима и Нагасаки. Со свои извори на електрична енергија и вода, војската би можела да преживее еден месец во изолација од надворешниот свет.

Подземјето беше вистински мал град, каде имаше и работилници, училници, магацини, брза помош, дневни соби, кујна, трпезарија, па дури и мало кино.

Три воздушни ескадрили можат безбедно да се сокријат во комплексот, а во гаражните места има простор за максимум 58 авиони МИГ-21. Авионите беа изнесени на површина со специјални електрични вртежи, а во потоплиот дел од годината, еден пар „борци“ на должност секогаш беа подготвени на пистата, спремни за полетување за две минути.

Имаше стотици вработени. Војниците престојувале во касарна на аеродромот. Огромното мнозинство на технички персонал и пилоти беа сместени во градот Бихаќ, каде армијата им изгради станови.

Пристап до комплексот им беше дозволен само на лица со дозвола, а движењето низ подземниот објект беше дозволено само на лица кои беа неопходни за работењето на објектот. Областа беше силно заштитена, поголемиот дел од областа беше минирана и поради тајност на вработените не им беше дозволено да зборуваат со никого за објектот.

Судбината и уништувањето

Аеродромот беше активен 24 години. Неговата улога претежно беше на извиднички мисии.

Ова се смени со почетокот на Југословенската војна, кога на аеродромот му беше дадена „нова улога“.

Таков беше случајот до 17 мај 1992 година, кога единиците на ЈАЛ ги разбија пистите и подземниот бункер кога се повлекуваа. Опремата на објектот беше уништена, но структурата на подземниот бункер, и покрај 52 тони експлозив, сè уште стои денес.

„Споменик на народната генијалност и глупост“

Приказната за најскапиот аеродром во СФРЈ можеби не е завршена. Сегашните власти го гледаат како единствена можност да ги претворат урнатините во туристичка атракција.

На крајот на краиштата, подземниот аеродром е оддалечен само неколку километри од Плитвичките езера, кои привлекуваат повеќе од милион посетители од целиот свет секоја година.

Црни и разурнати ходници, темнина, влага и и многу метал и бетон е она што е останато. ама местото е импозантно и неверојатно. Опасни тунели на кои им се заканува рушење, полни со токсични и радиоактивни соединенија ...

„Хјустон, имаме проблем“

Документарниот филм со овој наслов на словенечкиот режисер Жига Вирк дополнително ги разгоре мистериите поврзани со подземната трдина и една од најголемите теории на заговор на Студената војна и Југославија.

Филмот се однесува на тоа како Тито им ја продал југословенската вселенска програма на Американците и дека тајно била развиена под земја - за потоа да го испрати првиот човек на Месечината. Според таа теорија, ова било најголемиот скриен вселенски центар во Европа.