Рај што стана пекол - живеја како лордови, ама денес просат: Нереална приказна за земја која до вчера имала сè

фото:WIKIPEDIA

Ако внимателно ја погледнете картата на светот, некаде на половина пат меѓу Австралија и Хаваи, на сред Тихиот океан, ќе видите точка покрај која пишува „Науру“. Тоа е најмалата островска држава во светот, со површина од само 21 квадратен километар. Сепак, не дозволувајте големината да ве измами: зад овој остров се крие неверојатна приказна.

Науру беше населена пред најмалку 3.000 години: првично, 12 полинезиски и микронезиски племиња живееја на ова парче земја во срцето на Пацификот. На островот сега живеат 10.084 жители, не сметајќи ги мигрантите кои Австралија ги сместува во логорите на островот.

Помеѓу најблиските соседи на Кирибати и Науру стои 300 километри океанско синило. Науру беше германска колонија во 19 век, а австралиски протекторат до средината на 20 век. Можете ли, по оваа воведна информација, да го сварите фактот дека Науру беше втора најбогата земја во светот во едно време во 20-ти век, ако се пресмета БДП по глава на жител? Но, да почнеме од почеток.

Неволјите започнаа многу порано

Голем дел од проблемите на Науру датираат од 19 век. Поточно, во 1870-тите, кога избувна граѓанска војна меѓу 12 племиња, по што населението на островот беше намалено за 40 проценти. За тоа, Науру може да им се „заблагодари“ на морските трговци кои ги воведоа домородците во огнено оружје. Потоа, во 1888 година, дојдоа колонизаторите од Германија, по што уште четири земји се сменија во колонизацијата на островот: Велика Британија, Нов Зеланд, Австралија и Јапонија. Германците со себе донесоа смртоносни болести од Европа, што нанесе уште еден сериозен удар на домородното население. Јапонците, кои го окупираа островот за време на Втората светска војна, беа уште полоши. Нивното решение за епидемијата на лепра на островот беше особено сурово: ги ставија сите болни на бродот, кои потоа ги потопија среде отворено море. Откако ги преживеаја сите колонизатори, само околу 600 луѓе останаа во Науру.

Златниот период

Науру се состои главно од фосфати, па затоа за време на нејзините „славни денови“ во текот на 60-тите и 70-тите години на минатиот век, целата земја беше вистински рудник за богатство: фосфатот беше масовно миниран и испратен до земјите купувачи кои го користеа како ѓубриво. Во годините по стекнувањето независност во 1968 година, Науру го имаше вториот најголем БДП по глава на жител, веднаш зад богатата Саудиска Арабија.

Парите течеа во огромни количини. Жителите, ослободени од оковите на колонијализмот, започнаа да продаваат фосфат на купувачи од целиот свет, а во 1981 година, заработката достигна неверојатни 123 милиони долари, што значеше по 17.500 долари за секој жител. Во тоа време, тоа беше сериозна сума на пари.

Распуштена банда

Сепак, цената што Науру би ја платил беше превисока. Прво еколошки: за потребите на копање, уништена е прекрасна тропска вегетација, па денес островот изгледа како огромна, гола депонија, како што е наведено во одличниот текст „Економист“. Втората причина е, како што се очекуваше, лоша влада. Владата одлучи да го награди населението премногу раскошно, толку многу што наскоро стана неодржлив концепт.

Во Науру немаше данок, а владата беше таа што вработуваше 95% од населението, со дарежливите плати што ги исплаќаше секој месец. Образованието и здравственото осигурување беа бесплатни, како и струјата, телефоните и домувањето - секој доби куќа од државата. Тоа е само неверојатна низа лудо екстравагантни начини на расфрлање пари, вклучително и финансирање на погубниот мјузикл „Вест Енд“ на Бродвеј, базиран на животот на Леонардо да Винчи.

Државата се претвори во распуштена банда: работното време беше флексибилно и никој не се грижеше дека единственото зеленило што останува на островот е она што е на терените за голф. Наместо на риболов, беше полесно да се оди во локален супермаркет чии полици беа полни со бисквити, чоколади полни со шеќер, кои станаа омилено уживање наместо овошје. Не е ни чудо што Науру наскоро стана единствениот случај во светот во однос на дебелината и дијабетисот, за кои се напишани десетици обемни студии.

Науру се смета за најдебела нација во светот, чија половина од популацијата страда од дијабетес. Просечниот животен век е само 55 години. Недостатокот на интелигенција или едноставната небрежност на владата, која не сметаше дека ископувањето вреден елемент од земјата мора да пресуши еднаш, особено на површината со големина на просечен меѓународен аеродром, доведе до очајна нација, преплавена од сиромаштија и здравствени проблеми.

Мува во паричникот

Следуваа години на сериозна оскудација и земјата буквално остана без ниту еден долар: НУЛА. Пропаднаа централните банки, запленети се државни недвижнини во странство во име на долгови, како и авиони, кои беа однесени директно од пистата, за што пишуваше и британски „Гардијан“. Науру потона додека не тресне на дното. Земјата започна да смислува различни начини за да добие пари. Стана рај за перење пари, се проценува дека се перат најмалку милијарда долари низ оваа земја.

Науру дури го искористи своето членство во ООН за да заработи пари, прифаќајќи плаќања од десетици милиони долари во замена за признавање на нови држави, како што се Јужна Осетија, Абхазија... Владата беше понижена, но народот страдаше. Немилосрдното ископување на фосфати ја уништи земјата толку многу што стана целосно бескорисно за земјоделство, шумарство, па дури и за спорт и рекреација. Веднаш штом исчезна фосфатот, невработеноста достигна стапка од 90%, а училишниот систем се распадна, уништувајќи ги животите на неколку генерации.

Една третина од населението денес се странци

Повеќе од 3.000 жители на Науру денес се странци: Австралијците работат како лекари, менаџери и инженери, Кинези управуваат со ресторани и продавници, додека локалното население претежно работи физичка работа. Локалното население скапо плати за огромниот пад на стандардите: најдобар пример е дека само една третина од децата одат во средно училиште, додека сите други одат на тешка физичка работа веднаш по основното образование.

Помошта има голема цена

Науру од 21 век изгледа вака: земјата живее од хуманитарна помош. Најголемиот „добродетел“ е Австралија, која наплатува за нејзината помош. Односите меѓу двете земји се тешки. Австралија никогаш не се однесувала еднакво кон Науру. На пример, во 1993 година, Австралијците се согласија да платат надомест за уништување на природната средина на Науру предизвикано од лошо управување (Австралијците тогаш успеаја да копаат фосфат), но само откако беа тужени пред Меѓународниот суд на правдата.

Денес, Австралија го користи Науру како место за доведување на сите имигранти кои се обиделе да влезат во Австралија и ги сместува во оградените кампови преку островот. Неодамна беше откриено дека мигрантите во Науру, особено децата, се жртви на сексуално и физичко малтретирање. Науру сега е толку слаб што му е потребна Австралија, по секоја цена. Што и да побара Австралија, Науру мора да прифати во замена за парите и работата што ја добиваат.