„Сега станав смрт, уништувач на световите“: Опенхајмер - физичарот кој ја создаде атомската бомба и зажали за тоа

Како еден од водачите на „Проектот Менхетен“, Роберт Опенхајмер ја создаде атомската бомба. Но, откако беа фрлени на Хирошима и Нагасаки, тој се покаја.

На 16 јули 1945 година животот на еден човек засекогаш се променил. Тој човек беше физичарот Роберт Опенхајмер, водач на проектот Менхетен. Откако Опенхајмер беше сведок на огнена топка во Аламогордо, Ново Мексико за време на тестот за Тринити, тој веруваше дека светот никогаш нема да биде ист. Како што раскажува приказната, научникот изговорил фраза преземена од хинду песната Бхагавад Гита: „Сега станав смрт, уништувач на световите“.

Човек со многу интереси и таленти

Роден на 22 април 1904 година во Њујорк, Роберт Опенхајмер студирал филозофија, литература и јазици. Покрај тоа, тој ги сакаше и класиците: ги читаше дијалозите на Платон во грчки и антички хинду песни. Опи, прекарот по кој бил познат меѓу неговите роднини, почнал да покажува интерес за експерименталната физика на Универзитетот Харвард, особено додека студирал термодинамика подучена од професорот Перси Бриџман.

Но, во Соединетите Американски Држави, малку универзитети посветија дел од своите програми на оваа тема, па Опенхајмер одлучи да ги продолжи студиите во Европа.

Неговите пријатели го опишале како човек со тежок карактер. Во текот на 1920-тите, научникот живеел живот на човек „отсечен“ од реалниот свет: тој не читал весници и не слушал радио. Тој слушнал за несреќата на Волстрит додека одел со физичарот - а подоцна и нобеловецот Ернест Лоренс - шест месеци откако се случилa. Тој потврди дека за прв пат гласал на претседателските избори во 1936 година, и покрај тоа што веќе се заинтересирал за меѓународната политика години порано.

Лажни обвинувања и обиди за дискредитација

Опенхајмер беше вклучен во тимот што учествувал во „Проектот Менхетен“, и покрај тоа што ФБИ почна да го истражува во 1941 година за да утврди дали е член на Комунистичката партија на САД. Она што можеа да го потврдат е дека тој е дел од Извршниот комитет на Американската унија за граѓански слободи, кој се сметаше за фронт за комунистички активности.

Така стигна до списокот на кој се најдоа сите оние луѓе кои мораа да бидат уапсени во случај на вонредна состојба. Покрај сето ова, изненадувачки беше и тоа што Лесли Гроувс – високата команда на „Проектот Менхетен“ и надзорник на изградбата на Пентагон – го постави за чело на проектот. Но, генералот мислеше дека тој е најдобриот човек за да го направи тоа, и покрај извештаите на ФБИ.

Опенхајмер се посветил со тело и душа на реализација на главната цел на проектот. Но, по експлозијата на две атомски бомби на јапонско тло, во Хирошима и Нагасаки, гордоста што Опенхајмер ја почувствувал по тестовите во Ново Мексико се претворила во страшно чувство на вина. Во посета на американскиот претседател Хари Труман, Опенхајмер рекол дека му е жал што има „крв на рацете“. Кога научникот си заминал, Труман, со мрачно лице и видно вознемирен, рекол дека никогаш повеќе не сака да го види „ова ѓубре“.

Во 1953 година, Опенхајмер беше обвинет за соработка со комунисти - за заштита на некои од нив за време на неговиот престој во Аламогордо. Иако тврдењата никогаш не беа докажани, сите безбедносни дозволи беа повлечени. Бил безмилосно испрашуван, па дури и понижуван поради деталите од неговиот приватен живот.

Федерацијата на американски научници веднаш излезе во негова одбрана, правејќи го симбол на неправедниот лов на вештерки. Во следните години, тој продолжи да пишува и објавува дела, а во 1963 година, американскиот претседател Линдон Џонсон му ја врачи наградата Енрико Ферми, гест на политичка рехабилитација. Само три години подоцна, тој почина од рак на грлото.

Во 2014 година, американското Министерство за енергетика го објави целосниот записник од судењето на Опенхајмер, од кои многу беа претходно познати. Сепак, објавениот материјал потврди дека тој навистина и бил лојален на својата земја.