Што е илузијата на МОЈСЕЈ? Дури 80 % од испитаниците паѓаат на овој трик на психолозите

Преку ваквите тестови, истражувачите се обидуваат да откријат колку луѓето се критички настроени кон светот, дали обрнуваат внимание на фактите и колку се способни да забележат лага која е вешто скриена во контекст на прашањето.

Колку, од сите видови животни, наводно зел со себе во Арката во пресрет на големиот потоп? Размислете добро затоа што ова не е само брз тест на знаење - лутиот старозаветен Бог го казнува човечкиот род со поплава од огромни размери и единственото суво место на планетата е дрвен брод што брановите го носат 40 дена, се додека еден гулаб не укаже за крајот на катастрофата.

Ако веднаш, или при описот на поплавата, помисливте на два слона, два мајмуни, две зебри... и одговоривте „2“, го решавате погрешното прашање. Имено, ако го прочитате повнимателно, може да забележите дека е погрешно поставено. Херојот на библискиот мит за потопот, кој го спаси живиот свет на Арка, не е Мојсеј, туку Ное, додека Мојсеј беше првиот што го извади народот на Израел од египетското ропство.

Токму ова прашање, со сосема банална грешка во името на библискиот херој, е користено во голем број психолошки студии, а феноменот што повеќето луѓе воопшто не го забележуваат е познат како Мојсеева илузија. Во оригиналната студија од 1981 година насловена „Од зборови до значење: семантичка илузија“, дури 80 проценти од испитаниците се наклониле на овој трик.

Притоа, во ова истражување испитаниците прво биле прашани кој е Ное, а кој Мојсеј, а потоа, иако претходно точно одговориле, биле измамени од прашањето од почетокот на овој текст. Илузијата се јавува и кога испитаниците се предупредуваат дека некои прашања можеби не биле правилно поставени (ним им бил покажан пример за прашање со погрешно име), како и кога нема временско ограничување за размислување за одговорот.

Преку ваквите тестови, истражувачите се обидуваат да откријат колку луѓето се критички настроени кон светот, дали обрнуваат внимание на фактите и колку се способни да забележат лага која е вешто скриена во контекст на прашањето. Покрај горенаведеното, во истражувањето се користат и други „погрешни“ прашања како: „Која е националноста на Томас Едисон, пронаоѓачот на телефонот?“ и „Што рече Луис Армстронг кога слета на Месечината?"

Исто така, може да се каже дека таквото истражување не е етичко, бидејќи испитувачите ги мамат испитаниците кои не го очекуваат тоа од нив. Сепак, благодарение на нив дознаваме за методите кои инаку се користат како средство за манипулирање и ширење лажни информации. По кој знае кој пат, концентрирајќи се на одговорот, усвоивме неточни констатации од прашањето за квалитетот на прехранбените производи, лековите, како и разни други штети и опасности.

Теоретичарите Елизабет Марш и Шарда Уманат во 2014 година го дефинираа поимот „занемарување на знаењето“ како феномен на кој не секогаш можеме да се повикаме и да го примениме знаењето што веќе го имаме, наведувајќи дека илузијата на Мојсеј е таков пример.

Една добро позната студија објавена во списанието „Psychological Science“ во 2000 година ги наведува механизмите што водат до илузијата на Мојсеј - едниот е семантичка сличност (и двата херои, Ное и Мојсеј се библиски ликови), а другиот е одредена фонолошка сличност (имињата почнуваат со слогови Мој и Ное).

На фотографијата е прикажано масло на платно од 1846 година на квакерскиот религиозен сликар Едвард Хикс, на кое е прикажано влегувањето на животните во Мојсеевата арка.

Фото: wikipedia.org

Извор: Nauka kroz priče