Забава // Занимливости

Технологијата на сивиот сокол на пат кон смртта

31 Јануари, 2023

Не е лесно да се биде најбрзото животно на земјата. Но, дивиот сокол е опремен со сета потребна технологија за да ја контролира својата смртоносна брзина.

Најбрзото животно на Земјата не поминува многу време на копно. Дивиот сокол го поминува поголемиот дел од своите денови летајќи високо на небото во потрага по храна. Нивната максимална брзина надминува 389 километри на час

За да ја постигне својата уникатна брзина, дивиот сокол има облик на тело како солза, крилја и вкочанети пердуви што го минимизираат влечењето, како и силно тело и пулс до 900 отчукувања во минута. Но, ниту овие особености не се доволни за да го доведат до брзина на смртта.

Како може неговите очи да се фокусираат на жртва од два километри далеку и да се фокусираат на цел со толку голема брзина? Прво, неговото окото има 4-5 пати повеќе визуелни клетки (фотосензори) од нашите очи. Второ, окото на соколот има дополнителен капак за да се спречи оштетувањето од ветерот. Во суштина, мембраната служи како затворач што може да се затвори без ограничување на неговата видливост. Трето, тој има темна дамка под окото. Ова го минимизира отсјајот.

Но, како дише со толку голема брзина? Воздухот со голема брзина што минува низ клунот на соколот го оневозможува нормалното дишење. Некои извори велат дека притисокот во белите дробови е толку висок што може да предизвика пукање на белите дробови на многу животни. За ова, соколот има посебни коски во форма на конус кои излегуваат од ноздрите. Овие коски го контролираат протокот на влезниот воздух. Тогаш соколот може безбедно да дише.

Навистина, тој е прекрасна креација на природата.

А, Природата е богата со корисни идеи и решенија за сложени инженерски проблеми. Еден по еден ги откриваме овие идеи и ги применуваме во модерната технологија.

За да биде приказната целосна, ние Македонците имаме со што да се гордееме.

Кај нас често е опеан во народните песни, секогаш глорифициран. И имаме среќа што претставници на овие птици живеат и во Македонија со векови.

Во Западна Европа соколарењето било строго определено според позицијата на функција во самото кралство, што значи, по висина функцијата и авторитетот се определувала одредена врста на птица грабливка, како на пример: орел за кралот, гир-бел сокол за принцот, сив сокол за војсководецот, јастреб за витезот, додека мерлин за дамата и јастреб кобец за свештеникот.

Кралското соколарство до ден денес се пренесува преку многу документи и преданија од англиската монархија.

Кај нас, приказот на птици грабливки (соколи и орли) се забележува на сaркофогот, откриен во црквата на Самоил, Св.Ахил на Преспанското Езеро кој датира од 986-900 година.

Во овие композиции птиците грабливки се прикажани како напаѓаат животни како камила во едниот случај, и водена птица во другиот случај, така што се докажува религиозното и симболично значање, но треба да се обележи дека приказот на птиците грабливки го опишува нивното реално движење додека ловат.

Архиелошките артeфакти во кои има симболи на птици грабливки докажува за древноста на една земја и нејзините стари корени. Соколот и орелот добиваат симболично, историско и религиозно значење.

Симболите на сокол се откриени дури и во секуларната материјална култура од средновековниот период на Република Македонија. Птиците грабливки биле насликани на луксузниот накит (прстени и обетки) кои датираат од Xl-XV век кога најчесто преставувале богат подарок за посебни и конкретни личности.

На нашето поднебје се застапени девет видови на вистински соколи (Falco), кој народно се поделени на соколи и ветрушки. Присутни се следниве видови: белонокта ветрушка (Falco naumanni), ветрушка (Falco tinnunculus), модра ветрушка (Falco vespertinus), медитерански сокол (Falco eleonorae), мал сокол (Falco columbarius), сокол ластовичар (Falco subbuteo), планински сокол (Falco biarmicus), степски сокол или ловџиски сокол (Falco cherrug) и сив сокол (Falco peregrinus).

Сивиот сокол е најбрзата птица на планетата. Се храни со птици, најчесто гулаби, патки, сколовранци и сл.

Во Македонија се среќаваат два подвида: F.P. peregrinus или номиналниот подвид и медитеранскиот подвид, нешто помал - F.P.brookei.

Се гнезди во дупки на непристапни карпи на голема височина. Ама е итар! Како и сите останати соколи никогаш не прави гнездо, туку користи стари напуштени гнезда од гаврани, или, пак, едноставно ги несе своите јајца на карпата.

Со фантастичниот распон на крилјата не може, а да не биде забележан, посебно ако се види кога лови во воздух, или кога се спушта во слободен пад, затоа што тогаш брзината му е најголема.

Сивиот сокол е заштитен со закон, како и останатите ретки птици грабливки во земјава.