Ги знае тајните на Ватикан и реши да ги открие: Чуварот на апостолската архива го одснесе новинарот во огромен подземен бункер

Ватикан со години се обидува да ја отфрли идејата дека неговите познати тајни архиви се сите строго доверливи, отворајќи ги контроверзните досиеја на папата Пие XII од Втората светска војна за научниците и менувајќи го официјалното име за да го отстрани зборот „тајна“ од насловот.

Досега има преживеано одредена аура на митови и мистерии. Долгогодишниот префект на она што сега се нарекува Ватикански апостолски архив, архиепископот Серџо Пагано, за прв пат јавно споделува дел од тајните што ги открил во 45-те години колку што работел во еден од најважните и невообичаени складишта на документи во светот. 

Гласот на Америка известува дека во новото интервју со книга насловено „Секретум“, што ќе биде објавено денеска, Пагано открива некои од непознатите, помалку познати и задкулисни детали за добро познатата сага на Светата столица и нејзините односи со надворешниот свет во изминатите 12 века.

Во разговорите во текот на една година со италијанскиот новинар Масимо Франко, Пагано навлегува во сè, од запленувањето на архивите од Наполеон во 1810 година до аферата Галилео и необичната конклава, собир на кардинали за избор на папа во 1922 година што го доби во последен момент донации од американски католици.

„Ова е прв пат и ќе биде последен затоа што се подготвувам да заминам“, изјави 75-годишниот Пагано за Асошиетед прес во интервјуто во неговата канцеларија пред неговото пензионирање оваа година.

Папата Лав XIII првпат ја отвори архивата за научниците во 1881 година, откако служеше исклучиво за папата и за зачувување на документацијата на папството, вселенските собори и канцелариите во Ватикан од 8 век.

Со 85 километри полици, од кои голем дел под земја во двокатен, огноотпорен армирано-бетонски бункер, архивата содржи и документација од нунции од Ватикан ширум светот, како и специјални збирки на аристократски семејства и религиозни редови.

Иако често е извор на заговори налик на Ден Браун, тој функционира како и секоја национална или приватна архива, што значи дека истражувачите бараат дозвола да ја посетат, а потоа бараат конкретни документи за да ги видат во читалните. Пагано внимателно ги следи од огромниот телевизиски екран поставен на страната на неговото биро, кој емитува пренос во живо од читалните долу.

Во последно време, научниците се собираат во архивите за да читаат документи од понтификатот на папата Пие XII, папа критикуван дека не зборува доволно за холокаустот.

Папата Франциско нареди документите на неговиот понтификат да бидат отворени пред крајниот рок во 2020 година, за научниците конечно да имаат целосна слика за папството.

Ватикан долго време го бранеше Пиус, велејќи дека тој користел тивка дипломатија за да спаси животи и не зборувал јавно за нацистичките злосторства бидејќи се плашел од одмазда, вклучително и од самиот Ватикан. Пагано не го брани Пиус и се издвојува меѓу водачите на Ватикан за неговата подготвеност да го критикува молкот на Пиус. Особено, Пагано вели дека не може да го разбере континуираното одбивање на Пио јавно да ги осуди нацистичките злосторства дури и по завршувањето на војната.

„За време на војната знаеме дека папата направи избор, дека не можеше и не сакаше да зборува. Беше убеден дека ќе се случи уште полош масакр. По војната, би очекувал да слушнам повеќе за сите оние луѓе кои отидоа во гасните комори“, вели Пагано.

Пагано го припишува континуираниот повоен молк на Пиј на неговата загриженост за создавање еврејска држава. Ватикан имаше долга традиција на поддршка на палестинскиот народ и беше загрижен за судбината на христијанските религиозни места во Светата земја доколку териториите ѝ бидат предадени на новосоздадената држава Израел.

Секој од зборовите на Пиус за холокаустот дури и по војната може да се чита во политичка смисла како поддршка за формирање на нова држава, смета Пагано.

Во книгата, Пагано не се воздржува од својот презир кон нецелосните истражувања за причините поради кои Пиј бил светец, што сега очигледно е на чекање додека научниците ја анализираат новата достапна документација.

Двајцата језуитски истражувачи кои го составиле досието на Пие за светост, покојниот свештеник Петар Гумпел и Паоло Молинари, се потпирале само на делумна компилација од 11 тома на папски документи објавени во 1965 година, открил Пагано.

„Ниту отец Гумпел, ниту отец Молинари никогаш не стапнале во Апостолскиот архив“, вели тој во книгата. Тој рече дека верува оти одлуката за прогласување на Пиј требало да се почека додека целата архива на понтификатот не биде каталогизирана и достапна, а експертите имале време да извлечат заклучоци.

„Пишаните документи мора да имаат голема тежина во животот на Божјиот слуга, не можете да ги игнорирате архивите, но постулацијата на Језуитите сакаше да ја заобиколи“, му открил Пагано на еден новинар.

Покрај добро познатите приказни за ватиканските интриги, книгата открива и некои новини, вклучително и потеклото на важниот финансиски однос меѓу американската црква и Ватикан, кој продолжува и денес и датира од конклавата во 1922 година.

Пагано рече дека по смртта на папата Бенедикт XV, кардиналот задолжен за папската каса и сметки отишол во неговиот сеф и го нашол буквално празен. „Немаше хартија, банкнота или паричка. Се испостави дека Бенедикт не бил страшно фискално одговорен и ја оставил Светата столица малку во црвено кога почина на 22 јануари истата година.

Папската каса секогаш се користела за финансирање на конклавата за избор на нов папа, што значело дека Светата столица била во финансиска криза во време кога Европа сè уште економски закрепнувала од Првата светска војна. Книгата за прв пат репродуцира шифрирани телеграми во кои секретарот на Ватикан бара од својот амбасадор во Вашингтон итно да му го испрати она што го има во сефот за да може да се гласа.

Според телеграмите, амбасадата на Ватикан го испратила она што американските цркви го собрале од американските верници до цент: 210.400,09 долари, дозволувајќи им на гласањето со кое на крајот беше избран папата Пие XI.

Пагано верува дека одлуката на Францис во 2019 година да го отстрани зборот „тајна“ од името на архивата и да ја преименува во „Апостолска архива на Ватикан“ можеби била уште една финансиска помош за богатата американска црква, ребрендирање за да се отстранат сите негативни конотации и на тој начин поттикнат потенцијални донации, првенствено преку Treasures of History, нова американска фондација која ја поддржува архивата.

На крајот од интервјуто, Пагано гордо им покажа на посетителите еден од скапоцените предмети во архивата, кои ги чува во инаку незабележителен дрвен кабинет во близина на влезот од неговата канцеларија. Зад стаклото од плочата и осветлено со специјални светла, е оригинално писмо од британските благородници од 1530 година во кое се повикува папата Климент VII да го поништи бракот со кралот Хенри VIII за да може да се ожени со Ана Болејн.

Како што е познато, папата одбил, а кралот отишол и се оженил, со што раскинал со Рим.

„Може да се каже дека Англиканската црква е родена овде“, вели Пагано додека држи покажувач со светлосен врв за да ги покаже црвените восочни печати на некои од потписниците. Пагано со задоволство открива како документот преживеал. Кога Наполеон Бонапарта ги запленил архивите на Ватикан во 1810 година и ги однел во Париз, претходникот на Пагано како главен архивар го завиткал писмото од 1530 година и го сокрил во тајна фиока на стол во архивата.

„Французите никогаш не го нашле“, вели гордо Пагано, добро свесен дека главната работа на архиварот е да ја зачува архивата.

Извор: Kurir.rs/Glas Amerika