Вонредни вируси и коронавирус: Човештвото на уште еден голем испит

Иако до сега во еден век се случувале две до три светски инфекции, за само дваесет години од 21 век, човештвото по втор пат оди на тежок испит

Пред неколку дена, Светската здравствена организација прогласи пандемија поради вирусот корона, kovid-19. Претходно, последната глобална закана за јавното здравје е регистрирана во 2009 година, кога имаше свински грип.

Епидемиолозите велат дека планетарното ширење на вирусот е „честа појава“ и го смируваат населението дека „нема простор за паника“. Сепак, пандемиите што ја погодија планетата досега однеле вкупно 300 милиони до половина милијарда луѓе. Далеку повеќе од сите војни во комбинација.

Според експертите, повеќето пандемии во новата ера се предизвикани од вируси на грип. Во пет века од 1510 година, кога официјално е регистрирана првата пандемија на грип, до денес ги имало према некои извори до 17, до 32- според други.

Претходниот, дваесетти век беше обележан со три пандемии на грип. Првата беше глобална инфекција предизвикана од шпанска треска, втората од азискиот грип, а третата од грип од Хонг Конг.

Српскиот епидемиолог д-р Радмило Петровиќ, кој целиот свој работен век го поминал во Институтот Торлак, вели дека на секои 100 години е карактеристично што се случуваат од две до три пандемии, а досега најфатална била шпанската треска, која убила скоро 50 милиони во 1918 година.

- Вирусот на грип што доведе до шпанска треска е првиот кој се докажа дека преминал од свиња на човек. Во оваа смисла, може да се смета за првиот вид на свински грип и како таков ја десеткуваше планетата.

Некои проценки упатуваат, а тоа неодамна го објавени и германската канцеларка Ангела Меркел, дека до 70 проценти од населението ќе биде заразено со коронавирусот во нејзината земја. Сепак, д-р Радмило Петровиќ вели дека во овој случај не постои никаков страв, затоа што овие сценарија се добро познати:

- Јас лично бев сведок на азиската пандемија на грип во 1957 година, а подоцна, во 1968 и 1969 година, хонконпкиот грип. И двата вирусипредизвикаа тешка пневмонија, смртноста беше голема, а инфекцијата се шири брзо. Дури и тогаш, 50 до 70 проценти од населението беше заразено. Денес, пандемичките информации се различни затоа што се достапни електронски медиуми, така што секој добива различни информации на својот телефон. Сепак, суштината е иста. Не станува збор за ништо ново.

Додека зборот епидемија укажува на ширење на инфекција на една област или регион, пандемијата се смета за инфекција која се шири на повеќе континенти. Самиот збор пандемија потекнува од грчките зборови „pan“ (сите) и „demos“ (народ).

Покрај вирусот на грип, планетата била опустошена од чума и колера.

И што можеме да очекуваме? Д-р Петровиќ вели:

- Невозможно е да се предвиди каде, во кое време и кога ќе се развие инфекцијата. Тоа зависи од голем број на биолошки процеси. Микроорганизмите не се луѓе што можеме да ги видиме каде се движат и со кого се среќаваат, за да можеме да видиме до која скала ќе достигне пандемијата. За жал, епидемиологијата нема таква равенка.

Што, пак, значи дека се можни сите сценарија ...

КАКО МНОГУ СМЕ РЕАЛНИ ОД ВАКЦИНАТА КОВИД-19?

Бројни центри во светот и дури осум институти во Кина во моментов се обидуваат да ја произведат вакцината против коронавирусот. Кинеските власти соопштија дека ќе биде спремна вакцина против коронавирусот за итни и клинички испитувања, а тоа ќе биде реализирано следниот месец, односно во април. Сепак, експертите проценуваат дека нејзинот спроведување ќе трае најмалку уште една година.

Процесот на одобрување на вакцината е многу комлициран за разлика од повеќето други лекови. Дури и ако примероците поминат клинички тестови без никакви проблеми, потребно е време за нивно производство.

Според имунологот д-р Жикица Јовиќ, од Клиничкиот центар во Србија, за да може вакцината да се стави на пазарот, неопходно е да се исполнат многу критериуми:

- Вакцината мора да биде безбедна затоа што не смее да предизвика болест или смрт. Покрај тоа, неопходно е да се заштити од заразни агенси и да се обезбеди заштита за долг временски период.

Ефикасноста на вакцината против детска парализа сега е 100 проценти - вели д-р Јовичиќ.  

Црната смрт

Чумата, или популарно позната како „црна смрт“, убедливо однесе најголем број животи. Оваа бактериска инфекција се движела од континент кон континент преку болви кои живееле на стаорци. Поранешните пристанишни центри и трговските бродови биле совршен престој за глодари и болви, така што овие места биле епицентри на зараза. Најсмртоносna беше пандемијата на чума од 1346 до 1353 година. Ги опустоши Европа, Африка и Азија, со проценета бројка на смртност помеѓу 75 и 200 милиони луѓе.

Претходно, најсмртоносна беше пандемијата на чума во текот на периодот на византискиот император Јустинијан од 541 до 542 година. Најмногу влијаеше на Византиската Империја и на пристаништата во Средоземното Море, убивајќи до 25 милиони луѓе или четвртина од населението во источниот Медитеран. Чумата на Јустинијан исто така го преполови населението на Цариград во тоа време.

Колера

Колерата, како и чумата, е бактериска инфекција. Има дури седум пандемии ширум светот кои се шират низ загадена вода. Повеќето од овие пандемии потекнувале од Индија, се ширеле од делтата на Ганг и преминале во Азија, Европа, Северна Америка и Африка, а влијаеле врз животите на над еден милион луѓе. Бактеријата што предизвикуваше колера се пренесуваше, освен преку загадена вода, и преку валкани раце и загадена храна. Пациентот имал сериозни проблеми со стомакот, што довело до дехидрација и срцев удар. Овие пандемии исчезнаа во 20-тите години на минатиот век, како резултат на производство на антибиотици.

Азискиот грип и хонконшкиот грип

Епицентар на азискиот грип беше Сингапур. Пандемијата траеше од 1957 до 1958 година и се проценува дека однесе еден милион до четири милиони животи. Иако азискиот грип е изумрен, се смета дека е предизвикан од видови на вирус познат денес како птичји грип. Грипот во Хонг Конг се ширеше во остатокот од светот од Кина. Се проценува дека зафатил и околу четири милиони луѓе. Пандемијата траеше од 1968 до 1969 година. Во поранешна Југославија овој вирус пристигна една година подоцна и не предизвика голема смртност. Вирусот веќе бил добро препознаен од Југословенските епидемиолози и тогаш биле во можност да произведат вакцина против него.

Шпанската треска

Терминот „шпанска треска“ се однесува на вирусот на грип од типот А, кој уби околу 50 милиони луѓе по Првата светска војна, пет пати повеќе од самата војна! Името „шпанска треска“ се појави кога пандемијата и започна да се шири од Шпанија. Научниците откриле со текот на времето дека овој вид на вирус на грип преминал од свиња на човек. Поточно, откриено е дека свињате првично се заразиле низ земјата во која е пронајден црв - причина за инфекцијата. Ова е причината зошто „шпанска треска“ се смета за најстар вид на славниот свински грип.

Без информации нема ни паника

Епидемиологот Радмило Петровиќ вели дека во времето на азискиот и хонконшкиот грип, ситуацијата не била толку блиска како што е денес, и ретки информации можеа да се слушнат само преку радио:

- Во времето на азискиот грип во 1957 година, јас бев студент по медицина и не знаевме скоро ништо за стапката на ширење на инфекција и смртноста. Повеќето информации беа примени преку радио и се држеа многу цврсто. Луѓето знаеја малку, па не паничеа. Подоцна, во 1968 година, во времето на ширењето на грипот во Хонг Конг, се појави телевизијата, но малкумина  имаа телевизори во куќите. Се сеќавам на луѓето што се собираа на улицата Кнез Михајлова за да гледаат колективно телевизија . Далеку од тоа дека размислуваа да прават залихи или да ги празнат продавниците.

Крава