За само 6 дена беше изведен најстрашниот експеримент досега, кој ги претвори мирољубивите луѓе во чудовишта: Ја покажаа сета БРУТАЛНОСТ на човечката раса
Во 1971 година, психологот од Стенфорд, Филип Зимбардо, добил голема сума пари од американската морнарица и маринцискиот корпус за да спроведе експеримент што ќе им помогне да стекнат подлабоко разбирање за интеракциите и динамиката помеѓу чуварите и затворениците во затворите.
За да ја спроведе оваа студија, сега позната како Експеримент на затворот Стенфорд, Зимбардо собра 24 млади мажи во салата Џордан на Универзитетот Стенфорд и им ја објасни својата идеја - му требаа да учествуваат во еден многу необичен и крајно луд експеримент во следните две недели.
Зимбардо и неговите колеги го претворија подрумот на зградата во лажен затвор чиј „управник“ ќе биде тој. Што се однесува до младите момци, на нив остануваше да „играат“ чувари или затвореници, во зависност од улогата што ќе им биде доделена по случаен избор. За своето учество ќе добиваат отштета од 15 долари дневно.
Младите момци не беа избрани случајно. Тие одговорија на огласот и потоа беа детално интервјуирани. Учеството беше забрането на оние кои имале какво било досие, како и на оние со проблематично однесување. Сите млади момчиња беа здрави, никогаш порано не покажале склоност кон насилство и важеа за добри ученици.
Сè изгледаше прилично лесно, како вежба за „играње улоги“, а учесниците можеа да побараат да го напуштат експериментот и да излезат во секој момент. Или така им било ветено...
Шест дена од пеколот
На 13 август 1971 година, ноќта пред почетокот на експериментот, Зимбардо им ги објаснил правилата на своите „чувари“. Тие требаше да обезбедат деноноќен надзор на затворениците, што значеше дека тие ќе бидат поделени во три смени од осум часа. Им беа дадени воени униформи, очила за сонце и палки, иако експлицитно им беше кажано да не ги удираат или физички да не ги малтретираат затворениците.
Следниот ден, членовите на вистинската полиција кои се согласиле да учествуваат во експериментот, дошле во домовите на субјектите назначени да бидат затвореници и ги одвеле во притвор. Таму биле претресени, земени им се отпечатоци од прсти и фотографирани. Потоа биле пренесени во кампусот и придружувани до подрумот, каде што ги чекале стражарите. Наместо имиња, им давале бројки за да се создаде впечаток на што поголема дехуманизација.
Првиот ден од експериментот беше релативно без настани, но ноќта донесе промени. Чуварите решиле да казнат некои затвореници така што ќе ги извадат душеците од нивните ќелии, ќе ги принудат да спијат на ладниот бетон и ќе прават врева за да им го нарушат сонот.
До пладне на вториот ден, еден од затворениците доживеа нервен слом и мораше да го напушти експериментот, но не пред лажно „сослушување за условно ослободување“ и престој во „самеца“ (што всушност беше плакар за метла). Според идејата на Зимбардо, процесот на „ослободување“ бил намерно долг и макотрпен, за да се создаде впечаток дека затворениците се беспомошни, а чуварите и управникот се семоќни.
Тогаш другите затвореници почнаа да се бунтуваат. Суровото однесување на чуварите предизвика револт. Тие престанаа да следат наредби, да одговараат кога им се кажувал бројот, а неколку од нив се забарикадирале во ќелиите. Тоа беше, во суштина, бунт!
Тогаш и чуварите почнаа да ја покажуваат својата насилна страна. Иако на крајот од смената можеа слободно да си одат дома, многумина останаа „прекувремено“ за да ги смират немирите.
Кога клиничкиот персонал кој го набљудуваше експериментот си замина, целиот пекол се распадна! Чуварите почнаа да ги тепаат затворениците, ги турнаа во ќелиите за да создадат толпа, а оние за кои претпоставуваа дека се водачи на бунтот ги ставија во самица.
Тие ги принудувале затворениците да стојат голи со часови во неудобни позиции. Не им било дозволено да го користат тоалетот, туку им била дадена кофа која потоа намерно ја оставиле во ќелијата преку ноќ.
Третиот ден, Зимбардо забележал дека околу една третина од чуварите покажуваат знаци на вистински садизам измислувајќи нови форми на казнување што ги охрабрувале и другите чувари. Но и тој не беше непоколеблив! Самиот тој вознемирувачки се потопи во експериментот и сета објективност исчезна. Се заробил во својата мрачна фантазија и не го прекинал експериментот.
До четвртиот ден, некои од затворениците беа самоубиствени и целосно го изгубија чувството за реалност и ја прифатија својата позиција.
Експеримент толку беше страшен што мораше да се прекине!
Експериментот во затворот Стенфорд заврши шестиот ден кога Зимбардо ја донел својата девојка во лажниот затвор како набљудувач. Дваесет и шестгодишната Кристина Маслач, дипломиран психолог, „свежа крв“ и личност дојдена од надворешниот, реалниот свет – била згрозена, пишува Историски забавник.
Нејзиниот шок и згрозеност послужија како повик за будење за Зимбардо. Тој објави дека експериментот е завршен. Веста видно ги разочара чуварите, кои досега беа целосно навикнати на моќта што им беше дадена.
Зимбардо подоцна забележал дека, и покрај тоа што повеќе од 50 луѓе го набљудувале експериментот, Маслач била единствената која се сомневала во моралноста на студијата.
