Една од најинтересните древни загатки во светот: Тајните на НАСКА линиите

Многу векови пред Инките, на јужниот брег на Перу е создаден историски споменик, кој е без конкуренција во светот... По големината и точноста, тој не е помалку важен од египетските пирамиди. Но, додека таму гледаме на монументалните тродимензионални структури со едноставна геометриска форма, овде мораме да погледнеме од голема височина на широко отворените простори покриени со енигматични линии и цртежи направени на рамнината како да ги нацртала џиновска рака  (Марија Рајче, Тајната на пустината).

Откако перуанскиот археолог Торибио Мехија Ксеспе повторно ги откри овие необични геоглифи, подоцна наречени линии Наска, во 1927 година, интересот на научниците и на јавноста за една од најинтересните антички загатки во светот не престанува. Благодарение на последователните неверојатни откритија, во 1994 година оваа локација беше прогласена за светско наследство на УНЕСКО.

Интересна е теоријата за начинот на кој се исцртуваат линиите и нивната стабилност во такви пустински услови. На овој простор пустинската основа е покриена со слој чакал и искршени камења. Археолозите заклучиле дека старите народи создавале цртежи со отстранување на овој површински слој почва на длабочина од 15 до 30 см, во некои случаи и до 50 см, со што се открива слој од глина со посветла боја.

Повеќето од познатите геоглифи се создадени со отстранување на површинскиот слој само од работ на фигурите, создавајќи само нивен преглед, додека други се создадени со отстранување на чакал од целосната внатрешност на формата.

Поради малата количина на дожд и ерозија во пустината, геоглифите се претежно зачувани со векови. Два феномени се клучни за нивната истрајност. Откако ќе ја апсорбираат дневната топлина, веднаш над линијата се создава како перница со топол воздух, која ги штити од ветровите. Исто така, почвата содржи вар кој во допир со утринската магла се претвора во цврст заштитен слој.

Линијата Наска се наоѓа на 450 километри југоисточно од Лима, на пустинско плато помеѓу брегот на Тихиот Океан и Андите. Цртежите се јасно препознатливи само кога се гледаат од височина, а безживотното плато изгледа како огромна празна плоча на која џиновски раце исцртувале јасни и прецизни геометриски форми и цртежи. Откриени се преку 800 прави линии, 300 геометриски форми и 70 растителни и животински форми, т.н. биоморф. Некои од правите линии се долги и до 50 километри, додека биоморфите се долги од 15 до 365 метри (пајак - 46 метри, колибри - 50 метри, мајмун - 110 метри, птица слична на кондор - 135 метри; гуштер се протега од 188 метри, а пеликанот на 285 метри).

Огромните димензии на геоглифот го надминуваат по големина сè што е изградено од Инките, најголемата империја во предколумбиската Америка, и се разликуваат по стил од сите останати остатоци пронајдени во Америка. Она што денес ни е непознато им било непознато на самите Инки во времето на шпанските освојувања. Може да се заклучи дека ова се остатоци од многу развиена непозната цивилизација чија старост датира безброј векови и за која можеби никогаш нема да дознаеме ништо повеќе.

Постојат три основни типа на линии на Наска: прави линии, геометриски цртежи и сликовити претстави.

На крајбрежната рамнина има повеќе од 800 прави линии, од кои некои се долги и по 50 километри! Имајќи предвид дека многу од нив минуваат низ ридски терен, би било голем предизвик да се направат толку долги, прави линии денес.

Покрај тоа, има над 300 геометриски цртежи кои вклучуваат основни форми како триаголници, правоаголници и трапезоиди, како и спирали, стрели, цик-цак и брановидни линии.

Откриени се седумдесет цртежи на животни и растенија: цртежи на пајаци, колибри, мајмуни, китови, лами, патки, гуштери, кучиња, кактуси, цвеќиња и разни дрвја, од кои некои се протегаат на 370 метри. Посебно интригантен е фактот што некои форми претставуваат видови од живиот свет кои не се карактеристични за културата на Наска. Има и прикази како раце, фигури слични на луѓе, наречени „Астронаут“, како и други неидентификувани форми.

Тајната линија на Наска

Истражувањето на Ксеспе, кој прв го привлече вниманието на нив, не беше целосно без антенски поглед, што беше овозможено со развојот на авијацијата од 1939 година.

Американецот Пол Косок и Германката Марија Рајче, кои биле меѓу првите кои ги проучувале линиите набљудувајќи ги и од земја и од воздух, претпоставиле дека некои од нив се совпаѓаат со правците на изгрејсонцето во деновите на зимската и летната краткоденица, во јужната хемисфера. Исто така, тие мислеа дека геоглифите може да претставуваат нешто како копнени соѕвездија. Применувајќи го своето знаење за геометријата, астрономијата и уметноста, Марија Рајче даде најголем придонес во нивното истражување, јавна презентација и соодветна заштита.

Меѓутоа, во втората половина на дваесеттиот век, други истражувачи, вклучувајќи го и американскиот астроном Џералд Хокинс, не се согласуваат со астрономското објаснување на геоглифот. Тие сметале дека е тешко да се одреди небесното соѕвездие кое постоело во времето кога се формирале линиите, и затоа немало доволно докази за поддршка на претходните теории.

Теоријата на американскиот антрополог Јохан Рајнхард од National Geographic ги пренасочи истражувачите на интересен пат. Во својата книга Наска линии: нова перспектива за нивното потекло и значење, тој тврди: „Се чини веројатно дека повеќето од линиите не претставуваат обележје за земниот или небесниот хоризонт, туку тоа  доведе до места каде што се изведуваа ритуали за да се добие вода и плодност на земјоделските култури“.

Многу геоглифи се симболи кои можат да се поврзат со вода - важен извор на живот во овие екстремно сушни делови на перуанската крајбрежна рамнина. Пајаците се поврзани со дожд, лов и војување во многу култури на Андите, а општо познато е дека пајаците се појавуваат пред дождот. Исто така, колибрите во древните култури на Латинска Америка е симбол на плодноста, а заедно со мајмуните се појавува таму каде што има изобилство вода - во џунглите на Амазон. Според овие теории, геоглифите можеби биле клучни за повикување дожд.

Некои неодамнешни истражувања исто така сугерираат дека геоглифите би можеле да бидат маркери за подземните водни наслаги.

Интересот за феноменот Наска продолжува, како што покажаа многу студии кои изнесоа повеќе нови цртежи на виделина во последните децении, благодарение на камерите со висока резолуција што се инсталирани на беспилотните летала. Во 2011 година, јапонски тим од Универзитетот Јамагата, предводен од Масато Сакаи, откри нов геоглиф кој изгледа како сцена со обезглавување. Долг околу 4,2 метри и широк 3,1 метри, тој е далеку помал од другите прикази на Наска. Тие пронајдоа и приказ на митско суштество долго 30 метри кое има многу нозе и испакнат јазик.

Во 2015 година, членовите на Друштвото за американска археологија укажаа на можноста дека целта на линијата се променила со текот на времето и дека линиите во еден момент ги претставувале маршрутите што ги оделе перуанските аџии до комплексите на храмовите, како што е познатата гробница Кахуачи каде Наска мумифицирани тела беа пронајдени.

На крајот на 2019 година, споменатиот тим јапонски научници во соработка со американската компанија IBM успеаја со помош на суперкомпјутер да ги интегрираат податоците добиени од сателитски снимки со висока резолуција и да декодираат нов геоглиф. Тој е човечка фигура долга околу пет метри. Се очекува дека употребата на најсовремена технологија ќе даде голем придонес во откривањето на нови форми, особено што се верува дека многу од нив не се видливи за човечкото око.

Покрај сите досегашни истражувања, до денес не постои општо прифатена теорија и речиси е невозможно да се знае кој, кога, како и за каква цел ги направил овие џиновски цртежи.

И во овој случај искуството потврди дека ќе ни биде тешко да ги сфатиме тајните на древните цивилизации доколку ги набљудуваме и измериме од модерна перспектива и ги прифатиме со денешните вредности. Можно е здружението за археологија и антропологија да даде сеопфатен и интересен правец на ова истражување.

Треба да се има на ум дека недостатокот на писмени докази за многу древни јужноамерикански култури, како и тешкотијата во разликувањето на нивните постапки и проникнувања, воопшто не го олеснуваат разбирањето на нивното наследство. Богатото материјално културно наследство на овие простори сѐ уште е нерешена мистерија, а обидите за негово разоткривање продолжуваат.

Извор: nationalgeographic.rs